Vernatsch pergola

Vernatsch-wijngaard in Alto Adige, met druivenranken opgebonden volgens de pergolamethode

De meest populaire druif van Alto Adige lijkt het onderspit te gaan delven. Vernatsch, of schiava op zijn Italiaans, is van oudsher de druif van deze streek die op zijn Duits ook wel Süd-Tirol genoemd wordt.
tekst Hans van de Meeberg
Het gebied is nu vooral bekend om zijn elegante witte wijnen, maar stond tot het midden van de vorige eeuw bekend een rodewijngebied. Vernatsch was toen erg geliefd bij de eigen bewoners en had ook nog een behoorlijke export naar Duitsland (vooral het zuidelijke deel), Oostenrijk en Zwitserland. Rondom het wijnschandaal in de jaren tachtig in Oostenrijk ontstond er een verkoopstagnatie waar men tot op heden niet uit is gekomen.

Vernatsch is de moderne rode wijn

Vreemd, want vernatsch heeft alles van een moderne rode wijn: laag in alcohol, licht verteerbaar, makkelijk en gekoeld te drinken, zeker ook als aperitief en rode zomerwijn. Bovendien kan de wijn gastronomisch breed worden ingezet en is hij nog betaalbaar ook. Wat is er nog meer nodig?

De problemen van vernatsch

Het werkelijke probleem met deze druif zit dieper. Allereerst is er spraakverwarring; is het nu schiava of vernatsch? Hoewel er bij veel producenten vernatsch op het etiket staat, gebruikt de overkoepelende wijnorganisatie van Alto Adige zelf schiava!
Nog vreemder is dat veel producenten niet vernatsch of schiava op het frontlabel gebruiken maar de naam van de DOC. Zoals Kellerei Kaltern die het Kalterersee Classico Superiore noemt of Cantina Bozen die St. Magdalener als aanduiding gebruikt. Erg verwarrend dus.

Kaltern vernatsch

Twee vernatschwijnen van Kaltern, zonder vermelding van de druif op het etiket

Vernatsch guyot

Vernatschranken opgebonden volgens de Guyot-methode

Lastig typeje

Vernatsch is nu niet echt een makkelijk druifje. De stokken vergen veel aandacht en onderhoud van de wijnboer. In het onderhoud worden vaker andere keuzes gemaakt. Zo blijven veel producenten de klassieke pergola-manier van opbinden van de druivenranken handhaven, terwijl andere producenten zoals St Michael Eppan ook deels naar de Guyot-methode uitwijken.
Een positief punt van vernatsch is dat de gemiddelde opbrengst per hectare veel hoger is dan die van de andere lastige druif: pinot noir. Maar kijkend naar de prijzen wordt vernatsch weer een heel ander verhaal. Een gemiddelde fles vernatsch gaat de kelderdeuren uit rond de 5 – 6 euro terwijl de witte en andere rode varianten in Alto Adige vaak het dubbele of meer opbrengen.

Afname aanplant

De toekomst is ongewis voor vernatsch. Was er ooit een dikke 5.000 hectare aangeplant, inmiddels is dat afgenomen tot iets boven de 700 hectare en nog steeds neemt het aantal wijngaarden van deze druif af. Waren het vroeger de hoger gelegen percelen die ten prooi vielen aan druivensoorten die populairder zijn en meer opleveren. Maar ook de klimaatverandering heeft invloed voor vernatsch. De laag gelegen wijngaarden blijven meestal gehandhaafd, maar de hoge wijngaarden worden meestal omgeplant naar economisch interessantere rassen zoals pinot bianco of pinot noir. Inmiddels worden zelfs de eerste lagere wijngaarden herbeplant met internationale variëteiten als cabernet sauvignon.

Alto adige - IDM Florian Andergassen

Alto Adige – foto: IDM Florian Andergassen

De toekomst

Sinds een jaar of vijftien wordt er een heuse Vernatsch Cup georganiseerd door de diehards en met een deskundige jury van sommeliers en journalisten die elk jaar de beste traditionele en moderne vernatsch kiest (zie vernatschcup.it).

Veel sommeliers houden van deze druif en gelukkig zien ook producenten nieuwe kansen. Zo experimenteert Kellerei Kaltern met beperkte houtopvoeding van vernatsch en gebruikt het bedrijf daarvoor een moderne label XXX. ‘We vinden dat de mogelijkheden van vernatsch worden onderschat en onze wijnmaker houdt van de druif’, vertelt Tobias Zingerle, de directeur van de Kaltern wijncoöperatie. ‘We hebben in onze serie XXX (eXperiment, eXplore and eXclusive) ook vernatsch, waarbij we onze beste wijngaarden gebruiken en experimenteren met beperkt houtgebruik. De resultaten zullen we meenemen in de volgende jaargangen van onze vernatsch. De XXX is slechts eenmalig.’

Naast Kaltern levert ook Cantina Girlan met de Gschleier een bijzondere vernatsch van stokken met een leeftijd tussen de 80 en 110 jaar oud, die helemaal geen gek figuur slaat tussen menige topspätburgunder of -pinot noir. Ook timmeren Tramin, Alois Lageder, Tiefenbrunner, St Michael Eppan en Nals Margreid aan de weg met mooie voorbeelden van de expressie van vernatsch.

Vernatsch past perfect in de huidige wijntrend van rode wijn die elegant, fris, doordrinkbaar en laag in alcohol is. Geen enkele reden dus om vernatsch weer ‘great again’ te maken.

Importeurs van de vermelde wijnhuizen:
Nals Margreid: Wijnimport J. Bart
Kellerei Kaltern: Sligro
St. Michael Eppan: Well of Wine / Wine & Roses
Girlan: Sauter Wijnen
Alois Lageder: Résidence Wijnen / De Gouden Ton
Tramin: Douwe Walinga
Tiefenbrunner: Vinites

Girlan Gschleier

Gschleier, topvernatsch van Cantina Girlan, afkomstig van zeer oude stokken