Klimaatveranderingen maken grote investeringen in klassieke wijngebieden als Barolo en Barbaresco riskanter. Bieden hoger gelegen gebieden in de Alto Piemonte meer perspectief voor de nebbiolo-druif? We bezochten er drie domeinen.
tekst Hans van de Meeberg, proefnotities Jan en Kyra van Lissum
Gattinara

Gattinara (foto Consorzio Alto Piemonte)

Ook de klassieke wijngebieden als Barolo en Barbaresco in Piemonte ontkomen niet aan de consequenties van de klimaatveranderingen. Droogte, vorst in de lente, veel regen in juni en zelfs tot twee maal toe een onverwachte hagelbui, zoals als in hartje zomer 2021, laten producenten nadenken over de verwachtingen voor de toekomst van nebbiolo in deze gebieden. Een aantal producenten zoals Ceretto probeert het hoge suikerniveau en de toenemende lage aciditeit van de druiven te managen door een veranderd oogstbeleid maar is tegelijk van mening dat ze dit niet jaren kunnen blijven doen.
De vraag die momenteel wordt gesteld is of de Langhe inclusief Barolo en Barbaresco de komende jaren nog wel de geschikte plek is voor investering in nebbiolowijngaarden. Momenteel kost een wijngaard in deze streek zo rond de 3 tot 4 miljoen euro per hectare, dus producenten gaan wel twee keer nadenken voordat ze hier hun geld investeren en volgen misschien het voorbeeld van barolo-producent Roberto Conterno (eigenaar van Giacomo Conterno) die in 2018 de bijna 30 hectare nebbiolowijngaarden van Nervi, de oudste producent in Gattinara (Alto Piemonte), voor zo’n 5 miljoen euro kocht. Zijn de nebbiolowijnen uit Alto Piemonte of misschien Valtellina nu al een goed alternatief voor barolo en/of barbaresco? We bezochten drie domeinen in de docg-gebieden Ghemme en Gattinara en proefden daarnaast ook een aantal wijnen uit Valtellina (Lombardije).
Alto Piemonte

Alto Piemonte (afbeelding: Federdoc)

Botteling bij Nervi-Conterno

Botteling bij Nervi-Conterno

Nervi op weg naar perfectie

Het oude domein van Nervi is door Conterno getransformeerd in een state-of-the-art wijnbedrijf waar niets aan het toeval wordt overgelaten. De oude ontvangstruimte en proeflokaal staat nog steeds maar is inmiddels omgetoverd tot een high-end restaurant (zie hieronder bij de tips). De vatenopslag, kantoren, winkel, productieruimte en proefruimte zijn nu ondergebracht in een nieuw gebouw direct achter de oude ontvangstruimte. Hightech met een indrukwekkende 360 graden glazen proefruimte met uitzicht op de vatenopslag en een dakterras waarvandaan met helder weer de wijngaarden zichtbaar zijn.

Perfectie is het enige dat telt voor Roberto. Hij heeft hier dezelfde productielijn laten plaatsen als in zijn wijnbedrijf in Barolo, waar zelfs de jeroboams (300 per uur!) automatisch gevuld kunnen worden. Daarnaast vertelde Roberto dat hij met de universiteit een project voor onderzoek naar de perfecte kurk is gestart. Het is duidelijk dat hier niets aan het toeval wordt overgelaten. Bemoeide Conterno zich al met jaargang 2017, op moment van bezoek werd de 2018 Nervi gebotteld waar op het etiket duidelijk wordt dat vanaf nu Conterno de bovenliggende partij is. Dat proefden we ook in het verschil van de twee laatste jaargangen (2018 was nog niet vrijgegeven). Waar 2016 nog als wat meer aards en ongepolijst werd ervaren is de 2017 veel meer geregisseerd tot een elegante, voorspelbare, misschien wat minder karaktervolle, wijn. Is dat een voorbode voor wat komen gaat?
Proefnotities Nervi-Conterno

8-

Nervi-Conterno, Gattinara, Italië 2017
Nebbiolo, 30 maanden rijping in grote eiken vaten; elegante kleur, geur en smaak, schoon en modern, superfruitig, wijn voor breder publiek, fijne kruidigheid, toegankelijk, mooie houtinvloed, uitstekende lengte (14,5%)
Poot Agenturen € 47,50

8-

Nervi-Conterno, Gattinara, Italië 2016
Nebbiolo, 36 maanden rijping in grote eiken vaten; heel schone kleur rood, wat hechtere aroma’s, vol, breed, aromatisch, veel geconcentreerd fruit, minder geschakeerd, wat beperkt, wat droog en beetje hard, na een tijdje openstaan: impressies van granaatappel, bessen en sinaasappel, zuur en fruitig, levendig, intense aanzet, wulps, frisse vulling, mooie tannine, blijft elegant, eigenzinnig (14%)
Poot Agenturen € 47,50

De opvallend gevormde flessen van Travaglini

De opvallend gevormde flessen van Travaglini (zie ook het 9 seconds-artikel op deze site)

Nieuwe generatie bij Travaglini

Bij Travaglini, misschien wel dé referentie van Gattinara, is een start gemaakt met overdracht naar de vijfde generatie. Sinds 2019 zijn dochters Alessia en Carolina betrokken bij het bedrijf van wijnmaakster Cinzia Travaglini. Waar Carolina zich onder de hoede van moeder bekwaamt in het wijnmakersvak neemt Alessia op termijn het stokje op operationeel en marketinggebied van haar ouders over. Vooralsnog staan er geen grote veranderingen op het programma. Ook bij deze proeverij blijft Travaglini, met de zo kenmerkende fles, met de zuidelijke (oost en west) wijngaarden aan de voet van de Monte Rossa wat ons betreft de norm voor nebbiolo uit Gattinara. Wel wint Nebolé, de op de klassieke manier gemaakte mousserende wijn gemaakt van de uitsluitend toppen van de nebbiolo wijnstokken, steeds meer terrein binnen het bedrijf. Nu op fles met een rijpingstijd van minimaal 46 maanden op de lies, maar Travaglini is ook aan het experimenteren met rijpingen van 72 tot zelfs 108 maanden.

Proefnotities Travaglini

8,5

Riserva, Travaglini, Gattinara, Italië 2015
Nebbiolo, 48 maanden rijping in uiteenlopende houten vaten; elegante dieprode kleur, intense aroma’s van zwarte bessen, peperige ondertoon, smeuïg, associatie met donkere chocolade, rijpe tonen, fijne hint van eucalyptus, volle aanzet, rijk en vullend, complex mondgevoel, warme mondbeleving, ingepakte tannine, vitaal en elegant, goede spanning en lengte (13,5%)
Pallas Wines € 29,90

8,5

Tre Vigne, Travaglini, Gattinara, Italië 2015
Nebbiolo, 46 maanden rijping in diverse vaten; mooie rode kleur, fruitrijke geurwaaier, lichte associaties met koffie, chocolade en rabarber, sappig, evenwichtig, intense en brede geur- en smaakaroma’s, mooi ontwikkeld, prima tannine, evenwichtige wijn met inhoud, diepgang, finesse en veel lengte (13,5%)
Pallas Wines € 35,25

8-

Tre Vigne, Travaglini, Gattinara, Italië 2017
Nebbiolo, 48 maanden rijping in diverse eiken vaten; mooie rode kleur, citrusfruit en wilde bessen, licht peperige achtergrond, hint van eucalyptus, mooie kruidigheid, toegankelijke aanzet, gedoseerde tannine, aangenaam, mooi geïntegreerd hout
Pallas Wines € 35,25

8,5

Tre Vigne, Travaglini, Gattinara, Italië 2011
Nebbiolo; troebele, bruinrode kleur, evenwichtig en smaakvol, gerijpt fruit, terroirexpressie, mooie tannine, goede zuurgraad, ontwikkelt zich langzaam, mooie sousbois-impressie, elegant, zijdeachtig mondgevoel, herfsttonen, kruiden, goed versmolten, mooie evolutie, uitstekende lengte
Pallas Wines

Torraccia del Piantavigna ook naar Sizzano

Bij Torraccia, met 38 hectare wijngaarden in zowel Gattinara (vulkanisch en rotsachtig terroir) als Ghemme (terroir: sediment, klei en zand plus vulkanische rotsstenen en gruis), waar het altijd wel een paar graden kouder is, wordt ingezet op klimaatneutraal werken. Het wijnbedrijf is in de 50’er jaren van de vorige eeuw gestart door Pierino Piantavigna en heeft wijngaarden in een bijna cirkelvormige opstelling bij de oude toren van het kasteel van Cavenago, tegelijk de inspiratie voor de naam Torraccia. Samen met de familie Ponti, die in 2015 mede-eigenaar werden, heeft Alessandro Francoli, de kleinzoon van Pierino, een groot bedrijf gecreëerd: Gruppo Francoli, met niet alleen wijngaarden maar ook een distilleerderij en een fruitbedrijf. Het wijnmaken bij Torraccia is in handen van de jonge wijnmakers Mattia Donna en Stefano Gallarate die steeds meer inzetten op klimaatneutraal werken. Zo wordt momenteel de wijnkelder verbouwd en meer ingezet op CO2-neutraal werken. Recent zijn er nieuwe nebbiolowijngaarden aangeplant in de doc Sizzano (zand, klei, riviersediment), net onder Ghemme tegen de heuvels van Novara, en wordt er gewerkt aan een metodo classico. De hand van de nieuwe wijnmakers is nog niet te ontdekken in de wijnen van Torraccia; die kenmerken zich nog steeds door hun wat boerse, ongepolijste karakter.

Wijnvat Torraccia

Wijnvat Torraccia del Piantavigna

Proefnotities Torraccia del Piantavigna

7,5

Torraccia del Piantavigna, Ghemme, Italië 2015
Nebbiolo; licht ontwikkelde kleur, fijne smaakaanzet, licht belegen, kruidig, spanning, goede balans, zuren zijn duidelijk aanwezig, heel klein beetje drogend, licht smeuïg, duidelijke evolutie, goede lengte met pikant staartje (13,5%)
Hanos € 26,50

8+

Vigna Pellizane, Torraccia del Piantavigna, Ghemme, Italië 2008
Nebbiolo, wijngaard op 310 m hoogte; mooi ontwikkeld, vitaler dan 2015, kruidige ondertoon, licht oriëntaals, houtinvloed, smaak met reliëf en diepgang, mooi beklede tannine, meer verfijning dan 2015, mooie balans, veel lengte (14%)
Hanos € 54,50

8-

Torraccia del Piantavigna, Gattinara, Italië 2016
Nebbiolo; fraaie nebbiologeur, heel licht stallig en mooi ontwikkeld, fruit is goed aanwezig, frisse zuren, pittig, levendig, goede balans, doordrinkbaar, verfrissend, vrij slank, elegant (13,5%)
Hanos € 29,50

8,5

Riserva, Torraccia del Piantavigna, Ghemma, Italië 2009
Nebbiolo; meer kleur, veel meer inhoud, mooie evolutie, geur- en smaakaroma’s komen overeen, duidelijk meer materie en diepgang, goed geplaatste tannine, nog hecht en breed, opeengepakte aroma’s, wijn voor winter en wildseizoen
Hanos € 44,50

Oogst in de Osso San Grato wijngaard

Oogst in de Osso San Grato wijngaard van Antoniolo

Proefnotities Antoniolo

8-

Riserva, Antoniolo, Gattinara, Italië 2016
Nebbiolo; mooie kleur, granaatrood, vullende geur, licht stallig en ontwikkeld, fraaie nebbiolotonen, geur- en smaaktonen komen overeen, opvallende tannine maakt wijn wat strakker, diepgang, spanning, smakelijk, internationale stijl (14%)
Karakter Wijnimport € 37,50

8

Riserva, Antoniolo, Gattinara, Italië 2015
Nebbiolo, 36 maanden in grote vaten; rode kleur, framboos, besjes, zoetzuur fruit met pikant toontje, eucalyptus, zoetig oriëntaals pepertje, mooie balans, goede lengte
Karakter Wijnimport

8-

Osso San Grato Riserva, Antoniolo, Gattinara, Italië 2014
Nebbiolo; licht straffe, mestige geur, nog wat hecht/dicht, soepele aanzet, smeuïg, kruidig, sappig, sympathiek mondgevoel, evenwichtig, na enige tijd openstaan mooi ontwikkeld, goede lengte (13,5%)
Karakter Wijnimport € 80,00

8

Osso San Grato Riserva, Antoniolo, Gattinara, Italië 2013
Nebbiolo; mooie kleurschakering, versmolten geur, zacht mondcontact, licht kruidig en drogend, rijke, rijpe evolutie, hint van soja, sympathiek, klassiek, mooie balans, goed ontwikkeld, mooie lengte (13,5%)
Karakter Wijnimport € 80,00

8,5

Osso San Grato Riserva, Antoniolo, Gattinara, Italië 2015
Nebbiolo, 36 maanden rijping in grote vaten; mooie tonen van rijpe donkere kersen met hint van eucalyptus, groen pepertje, maar ook ondertoon van tabak en leder, rijk, zacht, mooi afgeronde toets, prima balans en lengte
Karakter Wijnimport

8,5

Osso San Grato Riserva, Antoniolo, Gattinara, Italië 2016
Nebbiolo, 36 maanden rijping in grote vaten; elegante kleur, toegeplooide, compacte geur met inhoud, mooie rijping, fruitrijke aanzet met florale omlijsting, geur en smaak komen overeen, rijk en sappig, pittige finale met intense kruidigheid, hout is mooi geïntegreerd, veel inhoud, diepgang, structuur en lengte (14%)
Karakter Wijnimport € 62,50

9-

Le Castelle Riserva, Antoniolo, Gattinara, Italië 2015
Nebbiolo, 24 maanden in barrique en tonneaux van Slavonisch en Frans eiken, 12 maanden in grote vaten; zeer helderrode kleur, hout is mooi geïntegreerd, aroma’s van fruit en zoethout, blauwe bosbestonen, viooltjes, fijn roze pepertje op achtergrond, tamarinde, elegant smaakpalet, heel vullend, complex, intens, evenwichtig, zeer lange afdronk
Karakter Wijnimport

Ook geproefd

7+

Olé, Dirupi, Rosso di Valtellina, Italië 2019
Nebbiolo; elegante kleur en geur, ook toegeplooide geur en smaak, aparte tonen, vriendelijke aanzet, doordrinkbaar, smaakvol, heel fruitig en sappig, mooie zuren, correcte vuling (13%)
Zekvinos € 22,95

7,5

Dirupi, Valtellina Superiore, Italië 2017
Nebbiolo; elegante kleur, geur en smaak, meer inhoud dan Olé, mooi samengesteld, eerlijk, puur, goed rijp fruit, prima zuren, mooie balans, vullend, goede lengte (14%)
Zekvinos € 29,95

8-

San Lorenzo, Mamete Prevostini, Valtellina Superiore Sassella, Italië 2016
Nebbiolo, wijngaarden op 450 meter hoogte, 16 maanden houtrijping; elegante kleur, florale geurwaaier, slank, verleidelijk smaakpalet, doordrinkbaar, fris, fruitig, balans, mooi ontwikkeld, is aantrekkelijker geworden bij het openstaan (13,5%)
Zekvinos € 33,95

8

Albareda, Mamete Prevostini, Sforzato di Valtellina, Italië 2015
Nebbiolo, 20 maanden houtrijping; mooie kleur, evenwichtig, fruitrijke sappige aanzet, ook florale tonen, veel smaak en inhoud, zuren voldoende aanwezig, voldoende fraîcheur, wordt mooier na openstaan, hout is fraai opgenomen, intense tannine, stevige structuur (16%)
Zekvinos € 49,95

7,5

Morenico, Rovellotti, Colline Novaresi, Italië 2018
60% nebbiolo, 20% vespolina, 20% bonarda; lichte kleur, correcte geur, sympathieke smaak, pittige kruidige ondertoon waarbij het fruit goed aanwezig blijft, prima balans, correcte zuurgraad, karaktervol (13,5%)
Wijnkoperij Europa € 14,50

7,5

Uvaggio, Proprieta Sperino, Coste della Sesia, Italië 2018
80% nebbiolo, 15% vespolina, 5% croatina; vrij dunne kleur, atypische geur, slank, dunne vulling, mooie frisse zuren, elegant, minder inhoud, wel fruitig en aangenaam (13,5%)
Les Généreux € 28,50

Wijn & spijs

Hertenrollade
Met black aged pepermarinade en rodewijnsaus met sjalot
(thuis bereid door Marie Caillou)
Goed van structuur met zoetige impressie.

Met Osso San Grato Riserva, Antoniolo, Gattinara, Italië 2016
Soepele, vullende combinatie. De wijnaroma’s komen los en de smaak van hert wordt mooi geïntegreerd. Rijk en sappig geheel met veel fruit, evenwichtig en voornaam.

Met Osso San Grato Riserva, Antoniolo, Gattinara, Italië 2014
De wijn plooit zich meer naar het gerecht en maakt het af. Rustige combinatie, mooi op maat, adellijk.

Met Osso San Grato Riserva, Antoniolo, Gattinara, Italië 2013
Evolutie, zuren en fruit van de wijn blijven overeind staan. Correcte combinatie waarin de kruidigheid van de wijn bij het hert aansluit.

Eettips in de buurt

Cucine Nervi – Gattinara
Nieuw toprestaurant van Nervi waarvoor een keukenchef van Alain Ducasse is aangenomen, inclusief 13 man keukenpersoneel van gerenommeerde zaken. Barstyle gastronomie ( à la 212 – Amsterdam) met ca. 30 couverts rondom de eetbar en een wijnkaart om van te kwijlen, met natuurlijk veel oude jaargangen Nervi.

Trattoria del Soggiorno – Gattinara
Een meer klassieke Italiaanse trattoria, veel lokale gerechten en wijnen, zeer betaalbaar.

Nazionale – Lenta
Beetje Italiaans vintage restaurant. Leuke sfeer, royale porties Piemontese keuken. Menu 4 gangen voor € 25.

La Casa Degli Artisti – Ghemme
Een uniek restaurant waar ongewone combinaties met perfect gemaakte risotto de hoofdrol spelen is, samen met de betaalbare, mooie lokale wijnkaart, een echte aanrader.

Impero – Sizzano
Slowfood restaurant met goede prijs-kwaliteitverhouding en veel streekklassiekers zoals de paniscia uit de keuken van Novara, een risotto met bonen.

Rantan – Trausella
Uniek farm-to-table restaurant een uurtje boven Turijn, alleen open op vrijdag/zaterdag voor diner en zondag voor lunch. Reserveren moet, slechts 12 couverts!

Rantan

Restaurant Rantan