‘Wij doen al bijna 150 jaar hetzelfde’

‘Terroir is te vaak een hol begrip, een context om je wijn beter te vermarkten. Wij doen er niet aan mee.’ Aldus María José López de Heredia, eigenares van de gelijknamige bodega in Rioja.
tekst Louis Janssen
Eerder gepubliceerd in Proefschrift 28.4, sept/okt 2015

‘Terroir is steeds meer een marketingtruc geworden. Ze vertellen de mensen over bodemsoorten en micro-omstandigheden en wekken zo de schijn van een perfecte wijn. Eentje die alle kenmerken van een bijzondere bodem laat zien. Het zal wel. Terroir is te vaak een hol begrip, een context om je wijn beter te vermarkten. Wij doen er niet aan mee. Sterker nog, wij doen al bijna 150 jaar hetzelfde.’
Proefschrift sprak in Haro, Rioja, met María José López de Heredia. Haar bodega is een boegbeeld van traditionalisme en staat bekend om zijn decennia oude rode en witte gran reserva’s.‘Terroir duikt steeds vaker op als eigen persoonlijkheid. Als die aan bepaalde maatstaven voldoet, dan zal het wel een eerlijke achtergrond hebben. Dat denkt men. Zo werkt het echter niet. Maatstaven veranderen te vaak. Terroir is een constante in de wijnbouw. Die kun je niet aanpassen om een leuk verhaaltje te krijgen. Met dat uitgangspunt maken wij onze wijn. Sommige mensen vinden de manier waarop wij dat doen superouderwets. Ik denk dat wij wijnen maken waarover je kunt filosoferen, die je kunnen inspireren.’

María José López de Heredia

Klassieke wijnen met eigen identiteit

We praten over de ontwikkelingen die de Spaanse wijnbouw de laatste 30 jaar flink hebben veranderd. De modernisten deden hun intrede, de stijl van veel wijnen veranderde, de opkomst van Parker. Wat heeft zij van de veranderingen gemerkt?
‘Een van de problemen van de Spaanse wijnbouw is natuurlijk het onvoldoende besef van de hoge kwaliteit van onze wijnen. Het kost Italië en Frankrijk bijvoorbeeld veel minder moeite om de kwaliteit van hun wijnen onder de aandacht te brengen. Dat is zo gegroeid. Klassieke Spaanse wijnen met de kwalificatie reserva en gran reserva hebben een totaal eigen identiteit. Dat zijn de categorieën voor onze betere en beste wijnen. Op dit moment zie je dat de belangstelling vooral in de Engelstalige landen voor die twee categorieën sterk toeneemt. Die trend naar klassieke wijnen is goed voor ons. Het zijn wijnen voor speciale gelegenheden, gemaakt van de allerbeste druiven in de mooiste oogstjaren. Aromatisch sterk, rijk en verfijnd, wijnen zonder enige concessie aan modegrillen. Waar de trend vandaan komt? Het zal te maken hebben met de voorbije crisis, met een hang naar zekerheden. Toch schrik ik van de prijzen die er sinds 2010 betaald worden voor onze oude wijnen, met name op veilingen in de Verenigde Staten. 350 tot 400 dollar voor een fles rode Viña Tondonia Gran Reserva uit de jaren zeventig of tachtig is erg veel geld. We zien trouwens ook dat steeds meer Aziatische mensen een rondleiding en proeverij boeken.’

Veel moderne Spaanse wijnen hebben hun reputatie te danken aan de voormalige wijncriticus Parker. Hoge punten, forse prijsverhogingen. ‘Ik geef niets om 100 punten. We hebben hem ooit monsters toegestuurd, met het verzoek ze te proeven zonder punten te geven. En iedereen kent de verhalen over ‘nepflessen’ om proevers te misleiden. Wij willen ons niet laten vangen in een puntensysteem. Gelukkig loopt de belangstelling voor houtgedomineerde en zeer fruitrijke wijnen wereldwijd terug. Je ziet onder collega’s dat ze de nieuwe vaten inruilen tegen gebruikte, om de wijn authentieker te maken. En wat wijncritici betreft: ik heb ontzettend veel waardering voor Jancis Robinson. Ook zij heeft een eigen waarheid, maar die klopt meer dan eens!’

De kenmerken van vorige generaties

Ook in haar eigen Rioja is er de laatste tijd het een en ander veranderd. Zo is het sinds enkele jaren toegestaan om de witte rassen chardonnay en verdejo aan te planten. ‘Ik zal ze nooit gebruiken. Ik merk om me heen wel dat er druk ontstaat om ze aan te planten. Maar waarom zouden we dat willen? Mensen dienen zich aan te passen aan de historie. We hebben er zo lang aan gewerkt, het zou zonde zijn om onze wijngeschiedenis teloor te laten gaan. Kijk ook naar het overdadige houtgebruik bij sommige collega’s. Houten vaten zijn historisch bedoeld om de wijnen te stabiliseren, niet als extra element in de uiteindelijke wijn. Rioja moet er voorzichtig mee zijn. Wij gebruiken houten vaten om de wijn in op te slaan, niet om hem een houtsmaakje te geven. Alleen op die manier bereiken we ons doel: onze wijnen moeten altijd de kenmerken dragen van de vorige generaties. Die filosofie groeit overigens wereldwijd. Ik krijg steeds meer uitnodigingen om onze aanpak uit te leggen. De trend naar authentieke en echte, ambachtelijke wijnen zie je intussen overal ontstaan. Hoe het komt? Ik denk dat we het mediagenieke gedoe in de wijnwereld langzamerhand beu zijn. Wijnmakers, chefs, het zijn idolen geworden. Het maakt mij nerveus, ik zie die mensen veranderen. Ze verliezen hun context. Ik geloof ook niet in biodynamiek als argument voor wijnbouw. Het is namelijk vanzelfsprekend dat je in vrede met de aarde omgaat, al sinds we deel zijn van dit universum. Als het maar biodynamisch is, dan is het goed! Wij doen niet mee aan een reclamezuiltje. En ik denk dat de ontwikkelingen rond de natuurlijke wijnen iets te veel leunen op de afkeer van de wijntechnieken.’

Wijnen veranderen nooit

Dan haar eigen wijnen. Allereerst is daar de wijngaard Viña Tondonia, een soort omgekeerde schelp van bijna 100 hectare aan de oever van de Ebro. Hier groeien de druiven voor de witte en rode Tondonia Reserva en Gran Reserva. De Viña Bosconia Reserva en Gran Reserva, alleen in rood, komen van de wijngaard El Bosque, 24 hectare groot. Viña Cubillo is altijd een rode Crianza van de gelijknamige wijngaard. Tot slot de wijngaard Viña Zaconia, 24 hectare met viura, waarvandaan de Viña Gravonia komt, de witte Crianza. De druivenrassen zijn klassiek Riojaans: tempranillo, graciano, mazuelo en garnacha voor rood en malvasia en viura voor wit.

De vinificatie van de Gran Reservas is voor Tondonia en Bosconia hetzelfde. Rode druiven worden ontsteeld, waarna de gisting op natuurlijke wijze plaatsvindt in vaten van maximaal 24000 liter. De malolactische gisting is later, in de barriques. De wijn ligt nu maximaal 10 jaar op hout. Dan vindt klaring plaats met verse eiwitten. Na botteling krijgen de wijnen nog maximaal 10 jaar flessenrust. Het geperste sap van de witte druiven krijgt geen enkel schilcontact, om de puurheid van de latere wijn te waarborgen. Gisting vindt plaats in vaten van 6000 liter, zonder toegevoegde gisten. Ook de witte Gran Reserva ligt nu maximaal 10 jaar op hout en 10 jaar op fles. Je herkent elke Gran Reserva aan de halsafsluiting met wax.

Klimaat verandert niet

Tijdens de proeverij van een aantal wijnen maak ik de vergelijking met Château Musar. Dezelfde verfijning, elegantie, finesse, transparantie en een zekere bescheidenheid. Wijn maken zonder trends achterna te hollen of je houtgebruik te modelleren naar internationale maatstaven, het is een bewuste keuze van een wijnmaker. Niet iedereen kan zich daarnaast de vrijheid veroorloven om geheel naar eigen inzicht een wijn te maken. Je hebt er financiële draagkracht en een stevige overtuiging voor nodig. Prompt vertelt ze over haar levensovertuiging. ‘Je krijgt bij je geboorte de plicht om iets met je talenten te doen. Ik zou een misser gemaakt hebben als ik dingen veranderd had bij Heredia. Natuurlijk heb ik wel eens angst, zeker als je het bedrijf klaar moet maken voor de volgende generatie. Met een dagje stevig doorwerken in de wijngaard is alles over. Leven en werken in Rioja is een voorrecht. Fijne zomers en soms flinke winters. Over twintig jaar is hier alles nog hetzelfde. De parameters voorspellen voor de regio weinig klimaatsveranderingen. Hooguit kan op termijn de aciditeit van de rijpe druiven iets teruglopen. Wel heb je de morele plicht om de levenskwaliteit van anderen te verbeteren. Mijn grootvader wanhoopte in 1920 zo erg dat hij de bodega wilde verkopen. Maar hij gaf niet op, hij ging dapper door, overtuigd als hij was van zijn verantwoordelijkheid voor alle werknemers. Het gaat tegenwoordig uitstekend. We hebben altijd flessen te weinig.’