Heidentor, Carnuntum (AWMB / Helmreich)

Heidentor, Carnuntum (AWMB / Helmreich)

Niet alleen in Wachau, maar ook in de minder bekende wijngebieden van Niederösterreich – Kamptal, Wagram en Carnuntum – worden imposante wijnen gemaakt door de oude en een nieuwe generatie wijnmakers.
Tekst en proefnotities Thierry Somers

Willi Bründlmayer

Willi Bründlmayer

Kamptal

Tijdens een single vineyard-proeverij van grüner veltliner-wijnen uit Kamptal bleek dat deze zeker niet onderdoen voor die uit Wachau. De Renner-, Spiegel-, en Heiligenstein-wijngaarden produceren indrukwekkende wijnen die ik proefde op een serie proeverijen gewijd aan Niederösterreich, georganiseerd door Austrian Wine. De Kammerner Renner Grüner Veltliner van de jonge wijnmaker Johannes Hirsch van Weingut Hirsch is een voorbeeld van een klassieke stijl grüner veltliner: aroma’s van groene appel, citrus, mineraliteit, zuren en een pikante smaak met een licht pepertje. Hirsch typeert het onderscheid tussen grüner veltliner uit Kamptal en uit Wachau als volgt: ‘Wachau is vaak iets strakker en droger. De grüner veltliners uit Kamptal zijn doordrinkbaarder – je verlangt naar een volgende slok’.
Willi Bründlmayer is een van de toonaangevende wijnmakers uit Kamptal. Zijn Riesling Zobinger Heiligenstein Alte Reben en Grüner Veltliner Kammerner Lamm worden ook buiten Oostenrijk tot de beste wijnen van het land gerekend. Qua stijl doen de wijnen denken aan chablis: verfijnde, loepzuivere wijnen met veel lengte, mineraliteit en een hoge zuurgraad. ‘Ik houd niet van overrijpe, ongebalanceerde wijnen met restsuikers, maar van beheerste, delicate wijnen met zuren zodat ze kunnen ouderen’, vertelt Bründlmayer mij tijdens een kwalitatief hoogstaande Oostenrijkse sekt-proeverij.

‘Oostenrijkse sekt is normaal gesproken droger dan Duitse sekt’, legt Bründlmayer uit over het verschil tussen de twee. ‘Onze versie wordt meer in de traditie van champagne gemaakt, met pinot noir en chardonnay en fermentatie op fles’.

Willi Bründlmayer

Willi Bründlmayer

Proefnotities Sekt

8,5

Sekt Extra Brut Reserve, Weingut Bründlmayer, Niederösterreich, Oostenrijk NV

Pinot noir, chardonnay; strogeel, fris, strak droge wijn, heel schoon, licht notig aroma en aantrekkelijk fruit; citrus, granny smith appel, verfijnde mousse, crispy, lange afronk, elegant glas

8+

Sekt Brut Reserve, Schloss Gobelsburg, Niederösterreich, Oostenrijk NV

Pinot noir, riesling, grüner veltliner; fonkelende gele kleur, volle mousse, volle smaak, aroma’s van toast, noten, braeburn appel, citrus, pikant, goed in balans met de zuren, feestelijk glas

8-

Sekt Extra Brut Reserve, Loimer, Niederösterreich, Oostenrijk NV

Chardonnay, grüner veltliner, pinot noir, zweigelt; gele kleur, volle mousse, zuiver, peer, gele appels, strakke zuren, licht romig, levendig, verkwikkende wijn

Josef Schenter en Gerhard Deim

De jonge wijnmakers Josef Schenter en Gerhard Deim

De jongere generatie

Kamptal map
Veel wijnen op de proeverijen worden gepresenteerd door jonge Oostenrijkse wijnmakers. Met hun voorkeur om Vin Naturel te maken – wijnen gemaakt van schone druiven, zonder chemische toevoegingen en met minimaal of geen sulfiet – rebelleren ze tegen de oudere generatie die Vin Industriel maken. In hun ogen zijn dat artificiële wijnen gemaakt met oenologische hulpmiddelen. De vin naturel-wijnmaker gaat met de billen bloot, want hij heeft geen hulpmiddelen om vinificatiefouten te kunnen maskeren, maar krijgt wel de kans om zijn vakmanschap te etaleren. Omdat ze wijn als een levend product beschouwen, nemen ze risico’s zoals dominante appelaroma’s (bij wit), of teveel koolzuur in de wijn, waardoor een nagisting op fles kan ontstaan, en snelle kans op oxidatie, op de koop toe.
Ook willen ze wijnen maken van ‘vergeten’ autochtone druivenrassen zoals frühroter veltliner. Deze dreigt echter uit te sterven in Kamptal omdat veel wijngaarden zijn herplant met grüner veltliner, riesling of muskateller. Wijnmakers mogen alleen Kamptal DAC op hun etiket vermelden als de wijn is gemaakt van grüner veltliner of riesling, waardoor de interesse in frühroter afneemt. Josef Schenter van Weingut Schenter maakt wel wijnen van frühroter en spreekt met veel liefde over het druivenras. ‘De druif heeft een florale en delicate geur die me doet denken aan een in bloei staande bloemenweide. Qua smaak is de wijn zacht en zeer gevarieerd, van fruitrijk tot kruidig. Veel wijnmakers oogsten de druif echter te vroeg vanwege zijn gevoeligheid voor botrytis en chaptaliseren om tot 12 of 12,5% alcohol te komen. En dan smaakt de wijn saai. Maar wanneer je frühroter rijper plukt en spontaan laat fermenteren, met een beetje schilcontact, dan wordt het een interessante wijn’.
Niet de gehele jonge generatie wijnmakers is geïnteresseerd in het uitdagen van de oudere. ‘In de grote wijnbedrijven zet de jonge generatie de wijnmaaktradities van de vorige generatie voort’, vertelt Schenter. ‘Ze zien het succes van hun ouders en het geld dat binnenstroomt, waardoor ze niet echt de aandrang hebben om dingen te veranderen’. Bij kleine wijn- en familiebedrijven ligt de situatie iets anders. ‘De jonge generatie ziet veel potentie in vin naturel en organische wijnbouw, maar de oudere generatie is sceptisch. Ze zien geen directe resultaten en het levert – nog – geen geld op. Ik bevind me met een aantal wijnmakers in zo’n situatie, maar ik ben optimistisch. Mensen worden natuurbewuster, en biodynamische en organische wijnbouw winnen aan populariteit bij de consument’.
Josef Schenter en Gerhard Deim

De jonge wijnmakers Josef Schenter en Gerhard Deim

Proefnotities Kamptal

8,5

Kammerner Renner Grüner Veltliner, Weingut Hirsch, Kamptal, Oostenrijk 2015

Grüner veltliner; gele kleur, gul rijp fruit, appels, peer, licht ananas, munt, licht peperig, crispy zuren, zoutig, mineraliteit en lange afdronk

8+

Ried Langenloiser Spiegel Grüner Veltliner, Weingut Bründlmayer, Kamptal, Oostenrijk 2015

Grüner veltliner; strogele kleur, toast, notig, nieuw eiken, peer, nectarines, meloen, hout goed geïntegreerd, complex, mineraliteit. Droge, strakke afdronk met zuren, kan ouderen

8

Ried Renner Grüner Veltliner, Schloss Gobelsburg, Kamptal, Oostenrijk 2015

Grüner veltliner; stralende gele kleur, aromatische wijn, rijp tegen exotisch fruit aan, vetje, boter, anijs, honing, volle stijl, maar goede zuren houden de wijn in balans

Kamptal map
Franz Leth

Franz Leth

Wagram

Wagram map
‘Pas sinds 2007 is Wagram de officiële naam voor dit wijngebied’, vertelt Franz Leth van Weingut Leth tijdens een proeverij met wijnmakers uit zijn gebied. ‘Voorheen heette de regio Donauland, Donauland-Carnuntum, Traismauer-Carnuntum, maar geen van de wijnmakers kon zich identificeren met deze namen’. Wagram verwijst naar de helling die zich uitstrekt naar het oosten van Krems, aan de noordzijde van de Donau, met löss als voornaamste bodemsoort. ‘Nergens in Europa vind je een bodem met diepere lösslagen dan hier’, zegt Leth. ‘Löss heeft een aantal voordelen: het hoge leemgehalte zorgt voor een zoutige mineraliteit in de wijn, de bodem is rijk aan natuurlijke voedingsstoffen en de wortels van de wijnstokken kunnen diep in de grond doordringen – soms meer dan acht meter – en kunnen zo op zoek naar water in droge periodes.’
De druivenrassen waar Wagram zich mee profileert, grüner en roter veltliner, zijn geen familie van elkaar. ‘De twee verschillen dag en nacht’, legt Leth uit. “Roter is de ‘vader’ van rotgipfler en neuburger. Grüner veltliner, de signatuurdruif van Oostenrijk, heeft als ‘ouders’ de traminer en st. georgener. Tot ongeveer 1850 noemde men grüner veltliner manhartsrebe, weißgipfler of grüner muskateller. De naamsverandering is waarschijnlijk te danken aan het feit dat in de herfst de kleur van de druif nog steeds donkergroen is’.
Franz Leth

Franz Leth

Proefnotities Wagram

8

Grüner Veltliner Scheiben, Leth, Wagram, Oostenrijk 2016

Grüner veltliner; gele kleur, volle smaak, fris, direct fruit, appel, ananas, boterig, honing, ziltige mineraliteit, pikant karakter, geschakeerde wijn

8

Der Ott Grüner Veltliner, Ott, Wagram, Oostenrijk 2016

Grüner veltliner; geelgroen, aroma’s van frisse appels, peer, perzik, kruidig, schoon, elegante body, opwekkende frisse wijn

7,5

Pinot Noir P, Fritsch, Wagram, Oostenrijk 2013

Pinot noir; licht transparant rood, aantrekkelijke neus met frambozen, braam, medium body, zachte tannines, goede zuren, verfijnde afdronk. Ontwikkelt zich mooi en kan nog bewaard worden

Wagram map
Wijnmakers uit Carnuntum

Wijnmakers uit Carnuntum

Carnuntum

Carnuntum map
Terwijl de wijnboeren in Kamptal en Wagram overeenstemming hebben bereikt met welke druivensoorten ze zich willen gaan profileren, is het in Carnuntum nog geen uitgemaakte zaak. Een deel van de wijnmakers wil naast autochtone druiven ook werken met internationale rassen (merlot, cabernet sauvignon en chardonnay) terwijl de andere groep zich wil beperken tot een aantal signatuurdruiven.
Dorli Muhr, wijnmaakster van Muhr Van der Niepoort, vertelt dat het terroir van Carnuntum ideaal is voor rode wijn. ‘Carnuntum ligt ten zuiden van de Donau en ten noorden van Burgenland. Het klimaat is daardoor warmer dan in het Weinviertel en meer continentaal dan in Burgenland. Door de koele nachten is het naar mijn mening interessanter om rode ‘cool climate’-wijnen te maken. In het westelijke gedeelte van Carnuntum – Göttlesbrunn, Höflein – worden mooie zweigelt-wijnen gemaakt, terwijl op de kalksteenbodems van Spitzerberg blaufränkisch het goed doet.’ Is Muhr hoopvol dat ze haar collega’s kan overtuigen in het terugbrengen van het aantal druivenrassen? ‘Het probleem is dat er een grote variëteit aan druiven is aangeplant in de wijngaarden. Over dertig jaar moeten die worden herplant dus het kan nog wel een generatie duren voordat de ‘juiste’ druivenrassen worden aangeplant’.
In 1985 belandde de Oostenrijkse wijnindustrie in een diepe crisis door het wijnschandaal toen wijnboeren hun witte wijnen kunstmatig hadden aangezoet met glycol. Muhr herinnert zich nog de Oostenrijkse deelname op een wijnbeurs in New York in 1991. ‘We spraken bezoekers aan of ze onze wijnen wilden proeven, maar niemand was geïnteresseerd – heel frustrerend. Wanneer je nu naar New York gaat vind je in wijnbars en restaurants vaak Oostenrijkse wijnen op de wijnkaart – zelfs per glas’.
Wijnmakers uit Carnuntum

Wijnmakers uit Carnuntum

Proefnotities Carnuntum

8,5

Spitzerberg, Blaufränkisch, Muhr-van der Niepoort, Carnuntum, Oostenrijk 2011

Blaufränkisch; granaatrood, verleidelijke, intense geur van kers, bramen, tabak, koffie, medium body, sappig, vanille, zachte tannines. Zeer charmante en gelaagde wijn

8

Ried Steinacker Zweigelt, Artner, Carnuntum, Oostenrijk 2011

Zweigelt; lichtrood, kersen en zwarte bessen, chocolade, romig, vanille, yoghurt, krachtige geconcentreerde smaak, hartig, maar blijft toegankelijk

8-

Zweigelt Bärnreiser, Taferner, Carnuntum, Oostenrijk 2011

Zweigelt; robijnrood, aantrekkelijke aroma’s en smaken van kers, zwarte bes, medium body, sappig, romig, toegankelijke, doordrinkbare wijn

Carnuntum map
Dorli Muhr

Dorli Muhr (foto Michael Holz)

NIederösterreich

Op nul beginnen

In 1986 exporteerde Oostenrijk 5 miljoen liter met een vergelijkbare omzet van 5 miljoen. In 2015 steeg dat naar 48 miljoen liter met een omzet van 143 miljoen euro. ‘Oostenrijkse wijnen behoren nu tot de meest gerespecteerde wijnen in de wereld’, zegt Muhr. ‘De industrie moest op nul beginnen en zichzelf opnieuw uitvinden en dat is heel succesvol verlopen’.

Het niveau van de wijnen uit Niederösterreich die ik proefde was zeer goed. Zuivere, frisse, competent gemaakte wijnen in harmonie met het terroir waar de wijn vandaan kwam. Misschien mag het in stijl soms iets eigenwijzer, wat je bij Italiaanse of Franse wijnmakers tegenkomt. ‘We hebben een hoop bereikt’, zegt Willi Klinger, managing director van Austrian Wine. ‘Het is nu een kwestie van stijl. We hebben de technische kennis in huis om goede wijn te maken, nu moeten wijnmakers gaan beslissen volgens welke methode ze wijn willen maken. Hoe ecologisch willen ze gaan werken? Hoe vol of elegant moeten de wijnen zijn? Dat zijn de vragen voor de toekomst’.

Met een internationaal stijgende vraag naar Oostenrijkse wijnen, kundige wijnmakers die wijn maken met respect voor, en in harmonie met de natuur en een talentvolle jonge generatie, ziet de toekomst voor de Oostenrijk wijnindustrie er rooskleurig uit.

Dorli Muhr

Dorli Muhr (foto Michael Holz)

NIederösterreich