De zuidelijke wijnstreek Campanha (foto Ibravin Image Bank, Marketing)

Zijn Atelier Tormentas is bedoeld als provocatie. Braziliaan Marco Danielle droomde ervan om wijnen te maken als een beeldhouwer. ‘Ik was op een snijpunt van mijn leven aangekomen. Wijnbouwer wilde ik zijn. Tormentas betekent storm, en dat geeft aan hoe belangrijk die periode was. Ook mijn naam veranderde van Mauricio Heller Dani in Marco Danielle. Heller is mijn moeders naam, Dani mijn vaders. Ik zocht een soort van merknaam voor de wijnactiviteiten, en dat werd Marco Danielle, resp. een ingekorte versie van Mauricio en Dani Heller.’
tekst Louis Janssen proefnotities Jan van Lissum

De voormalige modefotograaf en reclameman was op Wine Professional met een tweetal wijnen van pinot noir. Terroirgetypeerde, natuurlijke wijnen wil hij maken, op de manier van de oude monniken van Bourgogne, de techniek die in die regio nog maar 70 jaar geleden de gangbare praktijk was. ‘Wijnen die je verder brengen, die energie geven en zonder allerlei kunstmatige ingrepen gevinifieerd zijn.’ Hij werkt in het uiterste zuiden van Brazilië, in de regio Rio Grande do Sol. Nederland past qua oppervlakte 205 keer in Brazilië, en nog altijd 7 keer in zijn regio.

Klimaat en bodem

Om zijn wijnen beter te kunnen begrijpen is enige toelichting van het lokale klimaat en de micro-omstandigheden noodzakelijk. Allereerst: het regent er lokaal bijna dubbel zo veel als in ons land, met respectievelijk 1650 en 800 millimeters. In de droogste maand april valt er toch nog bijna 90 mm. Het klimaat is subtropisch, met getemperd hete zomermaanden en soms echt koude winters. Polaire lucht kan lokaal flinke sneeuwval veroorzaken.
De belangrijkste wijnregio van Brazilië ligt in het noorden van Rio Grande do Sol. Deze Serra Gaúcha, inclusief het hoge plateau richting het noorden, tekent voor ruim 90% van de totale wijnproductie. De bodems bestaan hier grotendeels uit vulkanische rotslagen met stollingsgesteentes van basalt en (sedimentair) mineraalrijk gesteente. Dit voor wijnbouw geschikte terroir ontstond tussen Trias en Krijt, zo’n 245 tot 96 miljoen jaren geleden.
Sinds enkele jaren neemt wijnbouw ook toe in het uiterste zuiden van Rio Grande do Sol, in Encruzilhado do Sol, nabij de grens met Uruguay. Er zijn twee belangrijkste oorzaken voor die ontwikkeling. Pinot noir doet het hier namelijk erg goed en de wijngaarden zijn vlak, zodat een meer commerciële aanpak mogelijk wordt, met flink hogere opbrengsten per hectare. Marco Danielle maakt wijn in beide regio’s.

Vanessa Medin en Marco Danielle

Twee keer pinot noir

Op Wine Professional presenteerde hij, samen met zijn importeur Vendanges Grands Vins, twee wijnen van pinot noir, in het kader van een vergelijkende proeverij van Bourgondische rassen uit Duitsland, Chili, Australië, Israël, Brazilië en het Ile de Saint-Honorat, voor de kust van het Franse Cannes.
Uit de gemeente Monte Alegre dos Campos, in de noordelijke regio Campos de Cima da Serra, komt de Monte Alegro Pinot Noir 2015, met een door basalt gekenmerkt terroir. De tweede wijn, de Fulvia 2015, maakt hij 500 kilometer zuidelijker, in Metade Sul. Het terroir is hier duidelijk anders, met graniet en zand en de invloed van de enorme lagune Dos Patos. De hoeveelheden van beide wijnen zijn gering: bijna 2100 flessen voor de Monte Alegro en 3100 voor de Fulvia. Marco Danielle en zijn partner Vanessa Medin, eerder als wijnmaakster werkzaam bij de grote producent Miolo, verwachtten veel van de proeverij. ‘De mensen kunnen voor het eerst kennismaken met deze twee wijnen. Dit is een belangrijk moment voor de Braziliaanse wijnbouw.’

Zijn kleine wijnbedrijf bestaat nu officieel 12 jaar. Hij zoekt en pioniert met elke nieuwe oogst naar de hoogst bereikbare consistentie en balans. Hij is volstrekt afhankelijk van de uniciteit van elk oogstjaar. Het verhaal over zijn wijnen breidt zich daarom telkens verder uit, de reden waarom we Marco Danielle verder zelf aan het woord laten, overtuigd als hij is van de superieure kwaliteit van zijn wijnen.
‘2009 vormde het keerpunt in mijn filosofie. Ik ontmoette Philippe Pacalet, de Bourgondische wijnmaker met zijn heel eigen filosofie. Ook hij bezit geen eigen wijngaarden, maar koopt op contractbasis biologisch geteelde druiven in (vriend Pacalet heeft geen actieve of adviserende rol en is nooit bij Danielle op bezoek geweest, LJ). Ik volg groei en rijping nauwkeurig en bepaal zelf het plukmoment.’

‘Dit is een belangrijk moment voor de Braziliaanse wijnbouw’

Campos de Cima da Serra (foto Ibravin Image Bank, Marketing)

Gebottelde druiven

‘Mijn wijnen zijn niet biologisch of biologisch-dynamisch. De druiven zijn van meerdere mensen afkomstig. Wel zoek ik druiven die geteeld zijn op de wijze die de Fransen de agriculture raisonable noemen. Soms lukt het om biologische druiven te kopen, maar het is erg lastig om ze te vinden, want er zijn hier nauwelijks biologisch werkende druiventelers. Onze eigen, toekomstige wijngaard zal zeker biologisch bewerkt worden. We gebruiken geen additieven bij de wijnbereiding, hooguit sulfiet in minimale hoeveelheden (35-40 mg/l). Meer dan de helft van onze wijnen is overigens sulfietvrij. Dat vermelden we ook op de etiketten. Onze wijnen zijn het equivalent van gebottelde druiven, waarbij we enkel de wilde gisten gebruiken. Uiteindelijk bottelen we ze zonder filtratie. Om al deze redenen noem ik mijn wijnen natuurlijk. In biologisch-dynamische wijnen kom je soms hogere waarden toegevoegd sulfiet tegen. Ik weet dat de term ‘natuurlijk’ vandaag de dag een hoop gedoe veroorzaakt.
Ik start met basismateriaal van conventioneel geteelde druiven, gebruik alleen wilde gisten en het rijpe fruit, zonder ook maar een enkele toevoeging. Alleen zwaveldioxide, zoals ik eerder aangaf. Alles is geheel transparant en objectief beschreven op de website.’

‘In het begin van mijn carrière als wijnmaker hield ik me vooral bezig met het vinden van de gewenste klantenkring. Onze lijst met afnemers is tegenwoordig fantastisch, we hebben een goede reputatie. Bovendien is een tijd geleden al de nieuwe winery opgeleverd (in Canela), maar bezoek is om privacyredenen pas mogelijk als ook de andere gebouwen, tuinen en omheiningen klaar zijn. We zetten pas de volgende stap als de vorige helemaal is afgerond. Een goede wijngaard in cultuur brengen kost bijvoorbeeld erg veel geld.’

‘De proeverij op Wine Professional was een groots moment voor de Braziliaanse wijnbouwcultuur. Nu ik er aan terug denk, krijg ik zelfs al last van nostalgische gevoelens.’

‘Het is erg lastig om hier biologische druiven te vinden, want er zijn nauwelijks biologisch werkende druiventelers’

Proefnotities

8+
Monte Alegre Pinot Noir, Atelier Tormentas, Campos de Cima da Serra, Brazilië 2015
Pinot noir, 15 jaar oude stokken, wijngaard op 1000 m hoogte, basaltbodem, handmatige oogst, fermentatie van hele trossen, kneuzen door voettreding, transport door zwaartekracht, productie 2.000 flessen; verrassend veel kleur, mooie egale kleurspiegel, opvallend toegankelijke geurwaaier, licht gerookt toontje, duidelijke associatie met truffel en bosgeuren, ook aardse toets, overduidelijke invloed van vulkanische bodem, genuanceerde houtinvloed en bittertje combineren goed met het fruit, goede fraîcheur en lengte, wijn met eigen signatuur, heel aparte geur- en smaakaroma’s voor een pinot noir, de wijn is nog wat toegeplooid en komt daarom nu het best tot zijn recht bij gerechten

8-
Fulvia Pinot Noir, Atelier Tormentas, Campanha, Brazilië 2015
Pinot noir, 12 jaar oude stokken, wijngaard op 375 m hoogte, graniet-zandgrond, handmatige oogst, fermentatie van hele trossen, kneuzen door voettreding, transport door zwaartekracht, productie 3.000 flessen; geur- en smaakaroma’s zijn vergelijkbaar met de Monte Alegre, belangrijkste verschil is dat de invloed van de bodem hier veel intenser is, fruit en zuren zijn in juiste balans, smakelijke mondbeleving, verrassend, duidelijk afwijkend van pinot noir uit Frankrijk, Australië, Zuid-Afrika of Californië, ook dit is een wijn met eigen signatuur

Naproeven met Emmanuel Bourguignon

Samen met terroirspecialist Emmanuel Bourguignon werden bij restaurant Le Garage de twee pinot noirs nogmaals geproefd. Bourguignon kende de wijnen niet en was verrast over hun unieke karakter. Hij noemde de bodemstructuur bijzonder interessant en verwachtte in de toekomst veel van deze wijnen. Bij het ouder worden van de wijnstokken zou de invloed van de bodem meer mineraliteit gaan opleveren en zou de balans met het fruit van de pinot noir-druif beter worden. Met de groeiende ervaring van de wijnmaker erbij opgeteld voorzag hij een boeiend potentieel. Kortom: een grote verrassing.

Marco Danielle maakte films en foto’s tijdens zijn verblijf op Wine Professional. Ze zijn te zien op de website www.tormentas.com.br

Vendanges Grands Vins, Odijk, 06-26927477, www.vendanges-vins.com