Een van de meest fascinerende Duitse wijnproducenten is Gunter Künstler. Deze tweede generatie asielzoeker heeft in zijn geboortestreek een groot wijnimperium opgebouwd. Daarnaast is hij een van de wijnboeren die zijn streek weer op het juiste spoor heeft gezet.
tekst Albert de Jong, proefnotities Ivo Ivanis en Jan van Lissum
Gunter Kunstler (foto Andreas Durst)
Gunter Künstler liet en laat zich alleen maar laten leiden door zijn streven naar compromisloze topkwaliteit en heeft nooit waarde gehecht aan een gevulde privé-bankrekening. Zijn behoorlijke, doch realistische, wijnprijzen waren uitsluitend nodig om die buitengewoon hoge kwaliteitsstandaard te kunnen financieren.
De Rheingau verdient een standje
Voor niet-ingewijden is de Rheingau nog altijd de meest gereputeerde Duitse wijnregio, maar helaas teert de streek veel op vergane glorie. Zo vormen de kwalitatief grote wijnboeren hier maar nauwelijks tien procent van het geheel. De reputatie is vooral gestoeld op oud-aristocratische wijndomeinen, die momenteel geen kwaliteitsfactor meer zijn, en de aanwezigheid van het beroemde Schloss Johannisberg, Vollrads en het klooster Eberbach. Een andere veel benutte pr-factor is de vroegtijdige wereldwijde export, maar de ligging aan de goed bevaarbare Rijn maakte dit wel erg eenvoudig. Veel belangrijker is echter dat hier indertijd een puissant rijke bovenlaag van de bevolking resideerde. Dit trok, samen met het idyllische landschap, veel beroemde en intellectuele personen aan. Het zorgde al met al voor een geweldige reputatie en maakte mede dat de Rheingauers tot de duurste cultwijnen van hun tijd gingen behoren.
Deze exemplaren van riesling en spätburgunder werden traditioneel pas na jaren flesrijping gedronken, omdat ze dan pas hun bekoorlijke harmonie tentoonspreiden. Veel van de wijnen die nu gemaakt worden bezitten niet die oude, complexe structuur en klasse. Ze zijn veelvuldig dun en het zo boeiende wijngaardkarakter is maar zelden aanwezig. Het zijn eigenlijk aangenaam drinkbare ‘neutrale druivenraswijnen’ voor directe consumptie.
Veel van de Rheingau-wijnen die nu gemaakt worden bezitten niet die oude, complexe structuur en klasse; het zo boeiende wijngaardkarakter is maar zelden aanwezig
Snelle consumptie vernietigt oude traditie
Künstler is van mening dat die vlot drinkbare exemplaren een cashflowprobleem bij de wijnboeren hebben veroorzaakt. De wijnboeren krijgen nu niet meer dan een schamele vergoeding voor hun jaarlijkse kosten en dit geeft op de lange termijn steeds meer financiële kopzorgen. Daarnaast heeft de onmiddellijke consumptie de klassieke traditie van rijpe exemplaren drinken vernietigd.
Gunter Künstler zet zich ervoor in om de rijpe riesling met wijngaardkarakter weer de standaard te maken van Rheingauwijnen en niet de pretentieloos smakende fruittypetjes.
Het hoeft nauwelijks betoog dat Gunter een begenadigd wijnmaker is. Hij weet geweldig de typiciteit van de benutte wijngaard in de latere wijn over te brengen en ook kan men proeven aan welke natuurinvloeden het geoogste druivenmateriaal is blootgesteld. Künstler toont probleemloos aan dat zowel Rheingauer riesling als spätburgunder een onomstotelijk groot wijngaard-(wijnkelder)-DNA heeft.
Gunter Künstler (foto Andreas Durst)
Unieke masterclass
Tijdens Wine Professional presenteerde Gunter Künstler een unieke masterclass waarbij hij van elk van zijn acht beroemdste wijngaarden telkens een jonge en een gerijpte wijn naast elkaar presenteerde. Aan de hand hiervan gaf hij uitgebreid toelichting op de terroirverschillen en zijn wijnmakersfilosofie. Het was de tweede keer dat Gunter deze bijzondere reeks wijnen presenteerde. Begin 2017 had hij een vergelijkbare masterclass gegeven bij Schmidt Vinothek in Hong Kong.
In totaal bestond de proeverij uit zes flights met rieslings en twee met spätburgunders. De rieslings waren afkomstig uit de Hochheimer wijngaarden Herrnberg, Stielweg, Kirchenstück en Hölle. Deze werden verder gecomplementeerd door de Kostheimer Weiss Erd en de Rüdesheimer Berg Rottland. De vier rode wijnen kwamen van de Hochheimer Stein en Reichestal wijngaarden.
Wijngaarden bij Rüdesheim (foto Deutsches Weininstitut)
De rieslings
Künstlers oostelijk gelegen thuisbasis Hochheim is de warmste wijnbouwgemeente van de Rheingau. De wijnen betoveren door hun rijpe, vlezige structuur en zijn regelmatig wat nootachtig.
De wijngaard Herrnberg wordt sterk beïnvloed door de nabij gelegen wijnregio Franken. De rieslings zijn slanker en hebben niet het materierijke middenrif van de overige wijngaarden van Hochheim. Door het hier aanwezige kalksteen zijn ze toegankelijk, verfrissend en koel.
De beste introductie van Hochheimer riesling komt van de wijngaard Stielweg. Deze geeft stevige, gespierde wijnen die vaak boordevol oranje fruit zitten. De Weiss Erd ligt rondom Kostheim, ten oosten van Mainz-Kastel, en is de minst bekende topwijngaard van dit zogenaamde Main-deel. Hij produceert zeer spannende, vlezige, delicate rieslings die uniek geuren naar oriëntaalse specerijen.
De wijngaard Kirchenstuck is samen met de Hölle en Domdechaney een van Grand Cru locaties. De rieslings zijn hier gepolijst slank met een meer proefbaar zuur, wat ze intrigerend en spannend maakt.
De paradewijngaard van Künstler is de Hölle en hiervan de bezit hij maar liefst 29 hectare. De Hölle verenigt volheid met elegantie in optima forma.
Reichestal is eveneens een weinig bekende wijngaard maar die moet zeker tot de toppers gerekend worden. Hij brengt lang levende, machtige wijnen voort, ongeacht of ze van riesling of spätburgunder zijn gemaakt.
Wijngaarden bij Rüdesheim (foto Deutsches Weininstitut)
De spätburgunders
De wijngaard Stein was de bron voor de eerste spätburgunders van Künstler. De wijnen zijn materierijk en breed bourgogneachtig van bouw.
Het beroemde Rüdesheim am Rhein ligt in het koelere westen. Hier zijn de wijnen slanker en straffer, met dikwijls een stenige indruk. Het zijn vaak de meest verfijnde wijnen van de Rheingau en ze kunnen uitmuntend rijpen. De Rüdesheimer Berg Rottland is momenteel eigenlijk de beste wijngaard van dit wijnoord. Dit komt omdat hier de meeste voedingsmiddelen voor de druivenstok te vinden zijn. Opmerkelijk is het kruidige aspect van deze riesling, dit in tegenstelling tot de wijnen van de meer koele, stenige wijngaard Berg-Schlossberg.
De jaargang maakt de dikte van het sap
In Duitsland moet men eigenlijk de wijngaard boven de jaargang stellen. De individuele wijngaarden hebben namelijk veel meer invloed op het karakter van de wijn dan – rampjaren daargelaten – de desbetreffende jaargang. Hieronder desondanks een korte karakterisering van de getoonde oogstjaren.
De oogst 2016 gaf slanke wijnen met stevige zuren, maar veel exemplaren missen ietwat grandeur. De oogst 2015 behoort tot het allerbeste wat er bestaat: structuur, stijl en diepte zijn in overvloed aanwezig. De wijnen moeten zich alleen nog echt gaan ontbolsteren, want daadwerkelijk grote wijnen vragen nu eenmaal veel geduld. 2012 is een jaargang die klassieke, elegante wijnen heeft voortgebracht. De wijnen zijn als koel puristisch te omschrijven. 2011 is een compromis tussen het vlezige 2009 en het zuurrijke 2010. De oogst 2010 heeft vooral ranke exemplaren voortgebracht die nu prachtig te drinken zijn. De jaargang heeft tevens laten zien dat men met aanvankelijk zuurrijke jaren gewoon moet wachten. Het jaar 2009 is een van de topjaren, maar de hoge verwachtingen zijn nog niet helemaal waargemaakt. Is dit een kwestie van tijd?
Gunter Künstler en kellermeister Rolf Schregel in de wijnkelder (foto Andreas Durst)
Uit de dood herrezen, zo kan men het beste 2003 omschrijven. Want deze jaargang is aanvankelijk kapotgemaakt door onkunde. Dit is een klassieke zonjaargang die alleen maar te vergelijken valt met het illustere 1959 en zelfs met 1921. De enorme hitte zorgde ervoor dat de druiven klein bleven, met zeer geconcentreerd, gespierd sap. Door het hoge aandeel glycerine in de wijnen, waardoor ze aanvankelijk bijna boterig smaakten, oordeelden veel schrijvers dat ze een gebrek aan zuren hadden. Dit was en is totale nonsens: die zuren waren alleen ingekapseld en nauwelijks proefbaar. De wijnen zijn uniek en de toppers bijna onsterfelijk. De oudste jaargang was 1999 en dit is een onbekend maar klassiek en groot jaar voor Rheingauer spätburgunder.
Anfors Imperial, Rotterdam, 06-15234087
Proefnotities riesling
8,5
Hochheimer Herrnberg Riesling trocken VDP.Erste Lage, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2016
Riesling, vinificatie op rvs; bleke kleur, elegant en bloemig, schoon, primair, eerlijk, mineralig met fijn wit fruit, in de smaak veel fruit en spanning, finesse, frisse zuren, strak, lengte, goede afdronk, puur riesling met een satlige touch in de finale (12,5%, 7,3 g/l zuur, 6,6 g/l restsuiker)
9-
Hochheimer Herrnberg Riesling trocken VDP.Erste Lage, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2007
Riesling; citroenkleur, rustige, ontwikkelde geurwaaier met rijp geel fruit, pétrol, veel sap, complex en breed, ananas, ronde en rijpe aanzet, wit fruit, zachte honing- en notentoets, goede fraîcheur, brede en complexe smaak, citrus, tikkeltje zoet en rijp, lychees, levendige zuren in de finale met een zachte hazelnoottoets (12%, 8,1 g/l zuur, 7,1 g/l suiker)
—
9-
Hochheimer Stielweg Riesling Alte Reben trocken VDP.Erste Lage, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2016
Riesling; vrij bleek uiterlijk, zeer veel finesse, helder, mooie zuren, aromatisch, veel inhoud, spanning, schoon, zuiver, directe stijl, energiek, perfecte balans, mineralen voeren de boventoon, mooi fruit, knap gedoseerd, veel lengte en potentieel, mooiste wijn van het 30e Proefschrift Wijnconcours (12,5%, 6,3 g/l zuur, 6,2 g/l suiker) € 27,75
9
Hochheimer Stielweg Riesling Alte Reben trocken VDP.Erste Lage, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2008
Riesling; meer kleur, intens citroengeel uiterlijk, rijpe en complexe geur, pétrol, truffel, honing en hint van champignons, ronde aanzet, geur- en smaakaroma’s komen overeen, zeer levendig, finesse en kracht tegelijkertijd, expressief en intens, goede zuren en mineraliteit, goed ontwikkeld, breed inzetbaar in de gastronomie (13,5%, 8,4 g/l zuur, 8,2 g/l suiker)
—
8,5
Kostheimer Weiss Erd Riesling GG trocken VDP.Grosse Lage, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2016
Riesling; licht van kleur, evenwichtige geur, sappig, brede aanzet, bloemig met veel wit fruit, honing-toets en veel fruit, mooie mineralen, zuiver, een prachtige balans en elegantie, puur riesling met veel lengte en potentieel, zeer jong (13%, 6,6 g/l zuur, 5,8 g/l suiker)
9-
Kostheimer Weiss Erd Erstes Gewächs trocken, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2009
Riesling; goudgeel, duidelijk ontwikkeld in kleur, geur en smaak, rijp, aromatisch, lichte pétrol, mooi fruit, complexe en rijke geur, rijpe aanzet, honing, fraai ontwikkelde aroma’s, ook duidelijk mango, zeer complex met veel potentieel en lengte, prachtige wijn (13%, 6,6 g/l zuur, 5,7 g/l suiker)
—
9-
Hochheimer Kirchenstück Riesling GG trocken VPD.Grosse Lage, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2015
Riesling; redelijk veel kleur, beetje gesloten geur maar later intenser, citrus, honing, bloemen en wit fruit, rijpe aanzet, hint van marsepein, veel smaak, mineralig, krachtig en breed, goede zuren, redelijk strak maar fijn, veel van alles, jong, intense nagalm (14,5%, 6,5 g/l zuur, 2,0 g/l suiker) € 41,95
9-
Hochheimer Kirchenstück Riesling Auslese trocken, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2003
Riesling; veel kleur, citroengeel en lichtoranje uiterlijk, wat gesloten, pétrol en honing, zachte notige toets, rijp, krachtige aanzet, rijk en crèmig, intense zuren, veel van alles, duidelijke houtinvloed, andere stijl dan de vorige wijnen, fraai ontwikkeld, meer meloen, abrikoos en perzik, elegant, ronde finale, veel lengte, verrassend (13%, 8,0 g/l zuur, 6,9 g/l suiker)
—
8,5
Hochheimer Hölle Riesling GG trocken VDP.Grosse Lage, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2016
Riesling; lichte kleur, puur fruit, jong, gesloten maar breed van smaak, fris, heel schoon, mooi wit fruit, mals mondcontact, hoge zuurgraad, goed gedoseerd, lichte toets van terroir, intense mineraliteit en mooie balans, directe stijl, wijn met karakter (13%, 6,0 g/l zuur, 5,6 g/l suiker)
8+
Hochheimer Hölle Riesling Erstes Gewächs trocken, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2007
Riesling; goudgele kleur, intens, noten, zachte karamel, botertje, brede maar wat gesloten geur, veel materie in de smaak, wat gesloten, krachtig, veel van alles, gerijpt, duidelijk ontwikkeld, lichte goût de pétrol, rijp, complex, zoetje en amandelen, goede zuren, minder spanning dan de vorige wijnen, gastronomische wijn, veel lengte en groot bewaarpotentieel (13%, 7,2 g/l zuur, 7,9 g/l suiker)
—
8,5
Rüdesheimer Berg Rottland Riesling GG trocken VDP.Grosse Lage, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2015
Riesling; licht van kleur, pure riesling, mineraliteit, fris wit fruit en bloemig, strak en rechtlijnig in geur en smaak, metalige reflex, mooie balans, schoon, complexe en elegante geur, prachtige aanzet, citrus, hoge zuren, zeer levendig, spritzig, mineralen, sappig en speels, zeer jong met veel lengte en potentieel, strakke wijn met goede balans (12,5%, 8,4 g/l zuur, 5,1 g/l suiker)
8,5
Rüdesheimer Berg Rottland Riesling GG trocken VDP.Grosse Lage, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2011
Riesling; iets meer kleur dan de vorige wijn, klassieke rieslinggeur, pétrol met rijp fruit erachter, zachte vegetale toets, asperges, breed van smaak met o.a. honing en noten, veel lengte en mineraliteit, spannende wijn met prachtige zuren, maar ook lichte evolutie, fris, verteerbaar, mals, zacht mondcontact, crispy tonen, prachtige conditie, jong, heeft tijd nodig, evenwichtige wijn (13%, 8,9 g/l zuur, 7,1 g/l suiker)
Proefnotities spätburgunder
8,5
Hochheimer Stein Spätburgunder GG trocken VDP.Grosse Lage, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2015
Spätburgunder; veel kleur, elegante en wat complexe geur, nog een beetje toegeplooid, kersen, peper, tabak, zachte kruidigheid, de aanzet is rond met een mooi kruidige toets, fijne houtinbreng, fruitig in geur en smaak, elegant en krachtig tegelijkertijd, fraaie balans, pure spätburgunder met ronde tannine en goede zuren, licht gerijpt, hint van aardbeien, souplesse, heeft tijd nodig, komt dicht in de buurt van pinot noir, veel lengte (14%, 5,0 g/l zuur, 0,2 g/l suiker)
8,5
Hochheimer Stein Spätburgunder Erstes Gewächs trocken, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2010
Spätburgunder; licht ontwikkelde kleur, mooi belegen, complexe geur en smaak, ronde aroma’s, veel kersenfruit, romig en zacht, goed fruit en mooie zuren, krokante tonen, finesse, met veel lengte en spanning, goed gerijpt maar met nog veel tijd voor zich (14%, 5,1 g/l zuur, 0,2 g/l suiker)
—
8,5
Hochheimer Reichestal Spätburgunder GG trocken VDP.Grosse Lage, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 2012
Spätburgunder; zeer veel kleur, licht gesloten in de geur, later intens, doorkomst van kersenfruit, zachte oosterse kruidentoets, peper en tabak, ook aardse tonen, de smaak is krachtig en elegant tegelijk met ronde krachtige tannine, goede zoet-zuurbalans, mals, veel gerijpt fruit, complexiteit, krachtige spätburgunder met duidelijk mineralen in de finale, nog jeugdig, veel lengte (13,5%, 5,9 g/l zuur, 0,4 g/l suiker)
8,5
Hochheimer Stein Spätburgunder Auslese trocken, Weingut Künstler, Rheingau, Duitsland 1999
Spätburgunder; veel kleur voor zijn leeftijd, de geur is duidelijk ontwikkeld, kruidig, thee, soja en paddenstoelen, tabak, maar ook veel fruit, o.a. kersen en pruimen, zachte rozijnentoets, ronde aanzet, belegen, karamel, thee, bittere chocolade en koffie, zachte tannine, duidelijke evolutie, gerijpt, breed, mist wat finesse t.a.v. de vorige wijnen, veel lengte, nu genieten (13,5%, 4,8 g/l zuur, 0,1 g/l suiker)
