bloemen
Berichten over schadelijke pesticiden in land- en wijnbouwproducten worden grimmiger. Niet voor niks willen wijnboeren die het zich kunnen veroorloven zo snel mogelijk van de gifspuit af. Milieubeschermingsorganisaties onthullen steeds overtuigender de verontrustende getallen achter het zwijgen of de sussende taal van wijnboeren die zonder pesticiden niet rendabel kunnen overleven. Niet dat ál die bestrijdingsmiddelen een directe bedreiging zijn voor de volksgezondheid. Maar feit is dat er teveel in omloop zijn die daarop onvoldoende zijn getest. Dat er in wijngaarden bij gebrek aan controle ook verboden bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. En dat de Europese limieten, ondanks de gebruikelijke PR-taal die Brussel tot nog toe heeft uitgeslagen, niet meer bestand zijn tegen de groeiende angst bij wijnconsumenten fysieke schade bij wijn drinken op te lopen.

Dezer dagen haalde weer zo’n bangmaker het nieuws: resten van chemische bestrijdingsmiddelen komen met groenten en fruit in onrustbarende hoeveelheden onze supermarkten binnen. In de helft van de Spaanse druiven bijvoorbeeld, maar ook in mandarijnen en perziken, zitten stoffen die de hormoonhuishouding kunnen verstoren. Dat heeft de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit in bijna 1 op de 5 van de 3000 onderzochte producten vastgesteld. Of de meetgegevens ook expliciet voor wijn gelden is niet vermeld. Maar dat er ook in wijngaarden heftig met pesticiden wordt gewerkt, staat vast. De gevonden middelen worden in verband gebracht met onvruchtbaarheid, aangeboren afwijkingen, overgewicht, diabetes, ADHD en autisme. Vooral zwangere vrouwen en baby’s zijn kwetsbaar.

Stapeleffecten

Sinds 2009 is in de EU een verordening van kracht waarin is bepaald dat consumenten uit voorzorg niet blootgesteld mogen worden aan hormoonverstorende stoffen. Maar die regel wordt niet nageleefd, houdt een Europese milieukoepel tot vandaag vol. Vooral in producten van buiten de Europese Unie werden bij het testen overschrijdingen van wettelijke limieten gevonden. En specifiek voor wijn is dat ook in Frankrijk het geval, waar recente meetresultaten een beangstigend beeld vertonen. Daar worden nu, zoals wij eerder berichtten, steeds meer glyfosaatbevattende middelen nationaal verboden.

Het gaat in de gevarenzone ook om combinaties en cumulaties van pesticiden en toegestane additieven. Die kunnen elkaar onderling en zijdelings beïnvloeden. Voor de schadelijke effecten daarvan heb ik al herhaaldelijk aandacht gevraagd. Supermarkten bijvoorbeeld accepteren naar mijn oordeel te gemakkelijk wijnen uit omvangrijke distributiekanalen, waaraan in termen van bestrijdingsmiddelen geen strenge eisen zijn gesteld. Wijnimporteurs zijn bij hun inkoop ook niet allemaal even scherp als het gaat om ‘veilige’ wijnen. De voedsel- en warenautoriteit onderzoekt verdachte situaties nog te weinig en acteert bij ons grotendeels op basis van consumentenklachten. Wij hebben bovendien geen gespecialiseerde laboratoria die binnenkomende wijnen geregeld testen op schadelijke residuen en daarover publiceren, zoals dat in Frankrijk gebeurt. Daar komt nog bij dat veilige wijn niet bepaald een onderwerp is waarover onze volksvertegenwoordigers zich druk maken. Laat staan dat er bij de minister van Volksgezondheid een actueel dossier over bestaat. En intussen moeten wijnconsumenten het doen met de veiligheidsmarges van de Brusselse waakhonden, die achterlopen bij de realiteit. Kortom: er zijn teveel wegkijkers die denken, maar onvoldoende kunnen bewijzen, dat het allemaal wel meevalt.

Niet getest

Het Pesticide Action Network PAN-Europe, waarbij onder meer Milieudefensie is aangesloten, krijgt van de Europese Commissie het verwijt dat er sinds 2011 meer dan 180 bestrijdingsmiddelen op de markt zijn toegelaten. Zonder dat ze zijn getest op risico’s voor het hormoonsysteem. De EU bepaalde in 2009 dat hormoonverstorende stoffen niet in voedsel mogen zitten. Volgens Pan Europe is die verordening een dode letter. Sinds 2012 zijn er wetenschappelijke tests die de EU had moeten gebruiken, aldus Pan Europe. Bovendien werd vorig jaar in de EU een richtlijn van kracht voor het bepalen van hormoonverstoringsrisico’s door pesticiden.

‘De Europese Commissie heeft de eigen regels volkomen genegeerd’, aldus de organisatie. De Europese autoriteiten hadden de fabrikanten volgens Pan Europe moeten opdragen tests te doen, voorafgaand aan de toelating van bestrijdingsmiddelen. In plaats daarvan hoefden fabrikanten alleen maar informatie aan te leveren. Naar wetenschappelijke data werd niet gevraagd.
De Europese Commissie bestrijdt de conclusies van Pan Europe. Volgens een woordvoerder zijn diverse pesticiden die de milieugroep bekeek op de markt toegelaten vóórdat nieuwe wetenschappelijke tests op hormoonverstorende stoffen werden ontwikkeld. Hij wijst erop dat één van de onderzochte bestrijdingsmiddelen binnenkort van de markt zal worden gehaald.

Actie Timmermans

Ook in Frankrijk wordt de anti-pesticiden-beweging actiever. Enkele maanden terug kwam Pan Europe met sprekende cijfers die oproepen tot maatregelen. Er werden 40 flessen rode wijn onderzocht uit diverse landen die voor 100% besmet bleken. Gemiddeld werden 4 schadelijke stoffen in de wijn aangetroffen, oplopend tot 10. En die contaminatie was 5800 maal sterker dan de limiet die voor drinkwater geldt. Dat mag nog steeds volgens de Europese richtlijn. Maar is die nog wel bij de tijd?
Europees super-commissaris Frans Timmermans heeft bij de presentatie van zijn milieuplan laten doorschemeren dat Brussel in dat opzicht niet blijft sluimeren. Dit voorjaar moet bekend worden hoe schadelijke pesticiden zo effectief mogelijk uit de drank- en voedselketen kunnen worden verbannen. Dat betekent: nieuwe en scherpere grenswaarden. Maar die moeten ook worden gehandhaafd. En aan die controles ontbreekt het nogal eens. Er wordt gewoonweg te weinig geïnvesteerd in het betrappen van wijnboeren die het niet al te nauw met die veiligheidslimieten nemen. Of ze aan hun laars zeggen te lappen omdat ze het Gezag van de Europese Commissie over hun bedrijf niet erkennen.

Beter handhaven

Politici maar ook gezondheidsautoriteiten, onderzoeksinstellingen en wijnprofessionals die het beste met ons voorhebben zouden daar meer bovenop moeten zitten. Hoopvol is dat steeds meer wijnconsumenten voor organische wijnen kiezen. Maar de schappen staan er nog lang niet vol mee.
Als premier Rutte zegt dat-ie ons land vooral veilig wil houden, hoort daar ook bij dat we strikter moeten reguleren wat we aan voedsel en drank op de markt toelaten. Intensiever en veelvuldiger handhaven dus, want dat doen we bijna nergens. Daar kunnen onze gezondheidsinstituten bij helpen door nadrukkelijker in de controlesfeer te gaan werken. Wijnimporteurs zouden ook aan veiliger drinken kunnen bijdragen door meer biowijnen aan te bieden. En wat is de reden dat we op dit terrein zo weinig horen van de Verenigde Wijnafraders, zoals STAP, die vinden dat we met elk glas ons leven bekorten?
Meer actie en samenwerking kan dwingen tot productiemethoden en overheidsmaatregelen die pesticiden als sluipmoordenaar op afstand houden. Daar hebben de tragische gevolgen van gifspuiterij het belangrijkste wijnland al wel van doordrongen.

Eindelijk lijkt Brussel nu drastischer het voortouw te nemen in de strijd tegen vervuilde drank en voeding. Maar de vraag blijft wat met het anti-pesticiden-plan van Timmermans kan worden bereikt. En wie van de 27 leden van de Europese Unie, waaronder belangrijke wijnlanden, daarin zonder verzet meegaan. Daarmee staat of valt of ook de wijnbouw aan zelfreiniging gaat doen.

bloemen