Het Grosses Gewächs blijft boeien

Voor de veertiende achtereenvolgende maal schoof ik aan bij de VDP-sneakpreview. Op deze presentatie worden de nieuwe Grosses Gewächs-wijnen voorgesteld: 2018 wit en 2017 rood. Naast de nieuwe jaargangen ziet men daar in Wiesbaden gestadig meer oudere oogsten komen omdat deze wijnen regelmatig meer tijd verlangen.
tekst Albert de Jong

Tijdens mijn allereerste deelname waren het daar een kleine tweehonderd stuks en nu zijn het er bijna zeshonderd. De riesling vormt nog altijd het filet-stuk maar de rode spätburgunder is hier, zowel kwantitatief als kwalitatief, enorm in opkomst. Zodoende heb ik mij vooral op deze twee druivenrassen gefocust. Naast deze zijn eveneens de druivenrassen weissburgunder, grauburgunder, chardonnay, silvaner, traminer, lemberger en frühburgunder toegestaan voor een Grosses Gewächs. Natuurlijk is de sneakpreview veel te omvangrijk om alles binnen de drie vastgestelde dagen te beoordelen en zodoende bezocht ik tevens de officiële vrijgave te Berlijn en de VDP-Württemberg-presentatie in Stuttgart.

Riesling in allerlei stijlen

Buiten de opgestelde criteria van geklasseerde wijngaard, minder dan negen gram restsuiker, druivenras en de rijpheid ervan bestaat er binnen de VDP geen duidelijke consensus over wat eigenlijk de kwaliteit en stijl van een riesling Grosses Gewächs zou moeten zijn. In de beginperiode waren het vooral opulente exemplaren, die regelmatig tendeerde naar de alcoholrijke Smaragdwijnen uit de Wachau. Een kleine groep ging uit van een eigen riesling-identiteit en koos gelukkig voor elegantie en fijnheid, want hiermee is Duitsland onverslaanbaar! Een schoolvoorbeeld van deze gracieuze stijl is het beroemde wijngoed Dönnhoff uit de Nahe. Vader Helmuth en zijn zoon Cornelius Dönnhoff hebben zich altijd laten leiden door verfijning in samenhang met een zo groot mogelijk wijngaard-DNA.

Een nieuwe trend werd in 2010 gestart met het zwoele houtgebruik van wijngoed Von Winning te Deidesheim in de Pfalz. Als riesling waren de wijnen eigenlijk onherkenbaar maar ze boden een brede, indringende, sappige smaak die velen zeer bekoorde. Vanwege de zeer positieve feedback hebben veel wijnboeren, vooral rondom Deidesheim en het naburige Forst, deze moderne stijlvorm geadopteerd. Deze houttrend straalt nu verder uit naar andere regio’s en wordt ook benut met andere druivenrassen. Nadeel van deze vinificatie is wel dat het normaliter herkenbare slanke druivenraskarakter en het verwachte wijngaard-DNA verloren gaan, al keert dat later wel wat terug.

Een positieve trend is dat steeds meer VDP-wijnboeren zich laten leiden door elegantie. Een prachtig voorbeeld hiervan is wijngoed A. Christmann, van VDP-president Steffen Christmann, te Gimmeldingen in de Pfalz. Tot de oogst van 2010 waren het hier meer Smaragd-type wijnen maar daarna zijn ze steeds eleganter geworden.
In het algemeen zou de VDP echter best wat strenger mogen zijn met het selecteren van riesling Grosses Gewächs. Want uitsluitend een meer volumineuze structuur is mij ietwat te mager voor een declaratie tot geloofwaardige grand cru.

De invloed van klimaatverandering

Het beeld van de 2018 riesling Grosses Gewächs is ronduit gemixt. De wijnen lopen uiteen van elegante, slank gebouwde exemplaren tot aan vrijwel barokke bouwwerken. De mooiste zijn evenwel prachtig frivool van stijl en dansen op de tong. Deze exemplaren zijn vrijwel alleen afkomstig van wijngaardpercelen boven de 250 meter of uit de meer koelere gebieden. Voorbeelden hiervan zijn de Moezel met zijn zijtakken Saar en Ruwer, de Nahe, het noordelijke Franken en het Remstal in Württemberg.
Opmerkelijk is dat aardig wat rieslings, vooral uit de warmere streken, hun normaliter verkwikkende frisheid missen en zodoende al heel rijp overkomen. Deze exemplaren doen in geur en smaak wat gedroogd aan en etaleren gekonfijt fruit met soms bittere, gemberachtige nuances. Een verklaring hiervoor zou, naast de doorsnee hogere dagtemperatuur, vooral kunnen liggen in de steeds minder sterke nachtelijke afkoeling. Want verkoelende avond- en nachttemperaturen zorgen, vooral in de laatste periode voor de pluk, voor de opbouw van frisse en complexe wijnaroma’s.
Mijn topfavoriete rieslings waren afkomstig van: Von Othegraven, Van Volxem, Maximin Grünhaus, Schloss Lieser, Heymann-Löwenstein, Knebel, Schlossgut Diel, Emrich-Schönleber, Dönnhoff, Wittmann, Keller, Winter, Wagner Stempel, A Christmann, Ökonomierat Rebholz, Künstler, Von Oetinger, Robert Weil, August Kesseler, Josef Spreitzer, Karl Haidle, Bürgerspital, Horst Sauer en Rudolf Fürst.

De 2017 spätburgunders zijn compleet, maar 2015 blijft het mooiste jaar

Men kan rustig stellen dat de huidige 2017 spätburgunder uniek is. Want de vooruitgang die de laatste decennia geboekt is, is sensationeel. Waar de riesling door klimaatverandering verfijning verliest wordt de spätburgunder juist delicater en verfijnder. Het druivenmateriaal wordt momenteel probleemloos rijp en is veelvuldig voorzien van een zachte tanninestructuur. Daarbij kiezen de wijnboeren meer en meer voor elegantie en minder voor body. Zo wordt vrijwel al het blauwe materiaal met een suikergehalte van maximaal 13,5% alcohol (92 tot 95 graden Oeschle) geplukt. Hierdoor etaleren de latere wijnen helder fris rood fruit met een verkwikkend aangenaam zuurtje. Opmerkelijk aan deze trend is dat zelfs het extreem gereputeerde Ahrwijngoed Meyer-Näkel zijn, voorheen volumineuze, stijl nu geheel hieraan heeft aangepast. De geestelijk vader van deze stilistiek is spätburgunder-icoon Paul Fürst uit Franken.
Diverse wijnboeren missen hiermee nog ietwat ervaring, waardoor de wijn iets te slank is en het zuurtje soms associaties oproept van bloedsinaasappel of grapefruit. Omdat het gebruikte druivenmateriaal echter op en top gezond is, wordt dit, met enige rijping, een ideale lunch-pinot. De toppers zijn: Meyer-Näkel, Rudolf Fürst, Dautel, Karl Haidle, Friedrich Becker, Künstler, Dr Heger, Franz Keller, Seeger en Huber.

De overige druivenrassen

De Grosses Gewächs-wijnen van Württemberg behoren algemeen tot de beste van heel Duitsland. Deze regio kan net als het zuidelijke Baden uitstekend omgaan met het uitdagende klimaat. De 2017 lemberger-wijnen bezitten een fantastische structuur en zijn prachtig, elegant en finesserijk.
Een verdere ware grootheid vormen de weissburgunders uit Baden; deze etaleren een geweldig wijngaardkarakter en men kan ze eenvoudig verwisselen met toppers uit Chassagne-Montrachet.
De silvaners uit het koele Franken tonen zich ook in 2018 weer geweldig en tenderen steeds duidelijker naar elegante grüner veltliner-wijnen.
Aanbevolen wijnboeren: (Württemberg) Karl Haidle, Dautel, Aldinger, Rainer Schnaitmann, (Baden) Dr. Heger, Franz Keller, (Franken) Bürgerspital, Zehnthof-Luckert, Horst Sauer en Daniel Sauer.

Binnenkort meer aandacht voor de proeverij in Wiesbaden aan de hand van proefnotities van Jan van Lissum.