Interview met François Mitjavile

‘Biodynamische wijnbouw is een toevlucht in fantasie’

‘Ik zou een glas van deze wijn willen drinken op het moment dat ik deze aarde ga verlaten’, schreef Michel Bettane over François Mitjavile’s 1997 Tertre Roteboeuf. Het is een van de vele complimenten die Mitjavile over zijn gewilde wijnen kreeg.
tekst Thierry Somers

In 1978 nam hij het domein van zijn schoonvader over in St. Laurent-des-Combes ten oosten van St. Emilion. Tien jaar later kocht hij Roc des Cambes in de appellatie Côtes de Bourg. Samen met zijn dochter Nina leidt hij het bedrijf en zijn zoon Louis beheert L’Aurage, een domein in Côtes de Castillion.

Mitjavile is een erudiete man die boeiend kan vertellen en hij neemt geen blad voor de mond. Zelfverzekerd zet hij uiteen waarom hij geen voorstander is van biodynamische wijnbouw, waarom hij niet gelooft in grote wijnjaren en waarom hij het betreurt dat de wijnmakers in Bordeaux niet meer het gezicht zijn van hun château.

Bezoekers worden bij een bezoek aan een wijndomein in Bordeaux steeds minder vaak ontvangen en rondgeleid door de wijnmaker, maar door iemand van de marketing en verkoopafdeling of via een tourgids. Is het jammer dat de wijnmaker in Bordeaux steeds minder het gezicht is van het bedrijf?

François Mitjavile: ‘Het maakt me een beetje triest. Châteaus zijn steeds meer in handen gekomen van grote buitenlandse investeerders, verzekeringmaatschappijen of beursgenoteerde bedrijven. Eén voor één zie ik de wijnmakers in St. Emilion verdwijnen. De vraag is of dat een goede of een slechte zaak is. Ik weet het niet. Er valt wat voor het één en wat voor het andere te zeggen.
Je denkt misschien dat een kleine wijnmaker heel competent is omdat hij zijn hele château runt. Hij is de wijnmaker, de commerciële man, de boekhouder en doet zaken met de bank. Hij moet alles zelf doen, want hij heeft geen grote organisatie om specialisten in te huren. Er wordt gezegd dat de kleine wijnmaker betere wijn maakt, maar dat is niet altijd waar. Hij moet heel hard werken en kan zijn tijd niet volledig toewijden aan het maken van wijn.
De kleine wijnmaker is echter wel heel betrokken bij zijn bedrijf. Hij is kapitein op zijn eigen schip en kan risico’s nemen, terwijl iemand met een grote wijngaard dat niet kan doen omdat hij verantwoording moet afleggen aan de aandeelhouders. Grote wijnchâteaus denken industrieel en marketing is erg belangrijk voor hen. Bij een kleine wijnmaker is het persoonlijker en authentieker.’

‘Samen met mijn dochter leid ik ons bedrijf. Ze heeft veel wijnvrienden in de regio. Eentje beheert de wijngaard van Cheval Blanc, de ander is directeur bij Soutard. Soms komen ze bij mij langs voor advies of zijn ze benieuwd naar hoe ik werk. Ze zijn jong, gepassioneerd en binnen hun grote organisaties doen ze formidabel werk.’

‘St. Emilion is een regio geworden waar vroeger iedere wijnmaker het gezicht was van zijn domein. Dat is nu niet meer en dat is jammer. Het had iets familiairs dat je niet hebt in grote wijnbedrijven. Ik beweer niet dat grote châteaus wijnen maken met minder persoonlijkheid. Je hebt ook kleine wijnmakers die niet systematisch werken en maar wat aanmodderen.’

U maakt wijnen van merlot. In de film ‘Sideways’ zit een bekende scene waarin een wijnsnob zegt dat hij weigert merlot te drinken, wat de reputatie van de druif enigszins schade heeft berokkend. In Nederland kennen we dat als het Buckler-effect, toen de cabaretier Youp van’t Hek drinkers van het alcoholvrije biertje helemaal met de grond gelijk maakte. Als gevolg daalde de verkoop dusdanig dat het bier van de schappen werd gehaald. Kunt u uitleggen wat er zo bijzonder is aan merlot?

‘Deze wijnsnob heeft het niet begrepen. In tegenstelling tot cabernet sauvignon past merlot zich niet makkelijk aan aan zijn directe omgeving en wordt het als een inferieure druif beschouwd. Merlot zweet heel veel, zelfs als de druiven worden geïrrigeerd. De druiven zijn een beetje gekookt en hebben een beetje simpele smaak van pruimen. Merlot heeft iets heel speciaals nodig om z’n ware expressie te laten zien.’

En wat is dat?
‘Hij heeft koud en vochtig land nodig, zodat hij kan zweten en niet lijdt onder hitte. Tegelijkertijd moet hij blootgesteld worden aan mediterrane warmte, zodat hij zijn rijkdom kan laten zien. Wanneer hij in de herfst wordt geplukt is het fruit niet te gekookt en vermoeid. In oktober pluk ik de merlot tegelijkertijd met de cabernet sauvignon van Haut Brion. Dan is hij fris, buitengewoon aantrekkelijk, rijk van geur en smaak en heeft hij een charmant karakter. Merlot is jong op dronk en kan goed ouderen.’

Veel wijnmakers in de Loire werken biodynamisch. Wordt er ook veel biodynamisch gewerkt in de Bordeaux-regio?

‘Ja. Als je het mij vraagt ben ik er tegen. Het is impopulair om te zeggen. Zelfs mensen die tegen biodynamie zijn spreken er geen kwaad over om mensen niet van streek te maken, want het is momenteel erg in de mode. Ik heb een cursus gevolgd in biodynamie en boeken erover gelezen. Ik geloof niet dat de mensheid en de wijngaarden worden beïnvloed door de kosmische cycli.
Ik denk dat de kosmos en de invloed van het zonnestelsel heel nuttig zijn, maar we begrijpen niet volledig wat voor een invloed het heeft op de wijn. Een biodynamische wijnboer maakt beslissingen op basis van de kosmos en sterren, maar de wijnmaker past geen biodynamie op zichzelf toe. Hij behandelt z’n wijngaard om drie uur ‘s morgens, maar zelf gaat hij nog steeds lunchen om twaalf uur ’s middags, dineert om acht uur ‘s avonds en gaat naar bed om elf uur.’

‘Het probleem met biodynamie is dat wijnmakers systematisch tegen alle wetenschappelijke vooruitgang zijn. Ik geef je een voorbeeld: biodynamische wijnmensen zijn tegen systemische producten. Maar wanneer ze zelf ziek zijn brengen ze de medicatie niet aan op hun huid in de hoop dat het wordt opgenomen, maar slikken of injecteren ze het. Ze weten dat de medicatie rechtstreeks naar de kwaal gaat en dat is geweldig. Maar voor hun wijnen zijn ze ertegen. En dat gaat terug tot de 1968-gedachte, de Parijse studentenopstand, dat je tegen de gevestigde orde moet zijn.’

‘Ze behandelen dus op de bladeren. Ze zijn ook tegen genetisch gemanipuleerde producten, wat voor hen gelijk staat aan rotzooi en de chemische industrie – het grote ‘monster’ van de moderne wereld.
Maar voor het bestrijden van meeldauw in de wijngaarden gebruiken ze kopersulfaat wat een gif is, maar in de biologische wijnbouw is koper een getolereerde substantie.
Wanneer je de bodem test van biodynamische wijnmakers, dan hebben ze een zwakke microbiologische structuur omdat kopersulfaat zich ophoopt in de ondergrond. Maar omdat ze het als een natuurlijk product beschouwen gebruiken ze het.’

Maar er worden toch ook veel goede biodynamische wijnen gemaakt?

‘Jawel, maar ik vind het onbegrijpelijk dat we in deze tijd bang zijn voor kennis en we onze toevlucht zoeken in fantasie. Het ingraven van koehoorns met kunstmest en dan de mest opgraven, verdunnen met water en vervolgens linksom en rechtsom roeren is klinkklare onzin. Het is nooit bewezen dat het enig positief effect heeft!’

‘Wat jammer is, is dat sommige bekende wijnmakers die niet biodynamisch werken, als ernaar gevraagd wordt zeggen ze dat ze zeer geïnteresseerd zijn in biodynamie, omdat ze geen klanten willen verliezen. Ze beseffen ook dat klanten het volledige verhaal van biodynamie niet kennen en mensen vinden de gedachte heel romantisch. We hebben biodynamische wijn niet nodig om over wijn te kunnen dromen. Wijn is van zichzelf iets heel wonderbaarlijks en romantisch.’

Gelooft u in vintage charts?

Mitjavile lacht. ‘Ik heb het gevoel dat je me goed kent en je vraagt me allemaal dingen die ik lastig vind om te beantwoorden. Ik geloof niet in het idee van een groot wijnjaar. Wijnboeren zijn pragmatisch. Wanneer ze werken met een goed terroir zijn ze zelfs in een minder jaar – wellicht in mindere hoeveelheden – in staat om een goede wijn te maken. De kwaliteit van mijn terroir is zo goed dat ik geen tweede wijn maak.
Een groot jaar suggereert dat de hele oogst in regio succesvol zal zijn, maar dat is natuurlijk niet waar: niet iedere wijnmaker is even competent. Maar in een groot jaar heeft niemand in de regio enge ziektes, de hele regio heeft succes en je kunt je wijnen verkopen. De grote terroirs van de regio komen optimaal tot hun recht. De wijnen zijn elegant en tonen een groot gamma in variëteit en smaken. Het fruit heeft een frisheid en zachtheid in smaak.
Iemand die dat heel goed begrijpt is Michel Bettane. Ik herinner me 1997, een jaar dat ik de mooiste wijnen in m’n hele leven maakte. Maar Robert Parker zei dat het een slecht jaar is, dus het was geen geweldige wijn. Zijn idee is dat bordeauxwijnen donker moeten zijn en hij gaf mijn 1997 een slechte beoordeling. Maar Bettane zei dat het een van de mooiste wijnen is die ik ooit gemaakt hebt. Hij schreef over de wijn: ‘Ik zou een glas van deze wijn willen drinken op het moment dat ik deze aarde ga verlaten’.

‘Het is een groot plezier om de wijn twee decennia later te proeven en te zien hoe hij zich heeft ontwikkeld. Het is ook mooi dat we het jaar, de klimatologische omstandigheden in de wijn kunnen terugproeven. Het jaar en de appelatie zijn vastgelegd in de wijn. Dat is toch wonderbaarlijk!’