Wijngaard bij Durbach, met op de achtergrond Schloss Staufenberg
Twaalf wijnboeren uit de buurt van Durbach, in het Zuid-Duitse Baden, maken weer Klingelberger Riesling, zoals die in 1782 door Markgraf Carl Friedrich von Baden in het leven werd geroepen.
tekst Albert de Jong
De zonnige wijnstreek Baden is een waar paradijs waar innovaties de wijn naar een glansrijk niveau hebben gebracht. Deze Zuid-Duitse regio is de geboortegrond van gloedvolle spätburgunders, materierijke grauburgunders, unieke silvaners en veel andere spannende wijnen. Een schoolvoorbeeld van die vooruitgang komt van de wijngoederen verenigd in de Förderverein Klingelberger 1782. Deze vereniging van twaalf wijnboeren is gesitueerd rondom Durbach, in de schilderachtige Ortenau. De groep bestaat uit Andreas Laible, Markgraf von Baden, Schwörer, Andreas Männle, Heinrich Männle, Schloss Ortenberg, Wolff-Metternic, Vollmer en de Winzergenossenschaften Hex vom Dassen, Durbach, Oberkirch, Weinmanifactur Gengenbach-Offenburg. De producenten willen de authentieke Klingelbergerwijn weer nieuw leven inblazen.
Terug in de tijd
Het idyllische Durbach telt ongeveer 170 hectare aan rieslingstokken en is daarmee een van de belangrijkste rieslingoorden van het zuiden. Het stadje, met zijn vele vakwerkhuizen, is gelegen in de landstrook tussen de Rijn en het Zwarte Woud, een gebied dat wordt gekenmerkt door steile hellingen en smalle valleien. Door de beschutting van het Zwarte Woud en het Vogezengebergte, aan de overzijde van de Rijn, profiteert de wijnstok hier van een ideaal groeiklimaat.
Het waren de Romeinen die in Baden als eersten de druivenstok aanplantten, maar de wijnbouw kreeg daadwerkelijk betekenis in de Middeleeuwen, met de stichting van de kloosters. Een cruciale rol was ook weggelegd voor het vorstenhuis Markgraf von Baden. Deze landheren, oorspronkelijk afkomstig uit Württemberg, kwamen rond 1300 naar Baden en hielpen de wijnbouw, in de daaropvolgende eeuwen, enorm vooruit. Vreemd genoeg is hun belangrijke rol in de geschiedenis van de Duitse wijnbouw internationaal bezien maar nauwelijks bekend, terwijl die rol absoluut vergelijkbaar is met die van bijvoorbeeld Schloss Johannisberg en Schloss Vollrads, in de noordelijke Rheingau. Zo verordende de toenmalige Markgraf Christoph von Baden hier in 1495 de allereerste wijnwet.
Durbach ligt vlak bij Offenburg in Bereich Ortenau, ter hoogte van Straatsburg
In 1693 kocht telg Markgraf Ludwig Wilhelm von Baden-Baden het imposante Schloss Staufenberg, gelegen op de Klingelberg bij Durbach. Daar op die berg gaf nazaat Markgraf Carl Friedrich von Baden in 1782 opdracht om er alleen rieslingstokken en -zaailingen aan te planten, waarmee hij de eerste monovariëteitwijngaard van Baden creëerde. Het was toen gebruikelijk om gutedel, silvaner, traminer, räuschling en vele andere druivenrassen kriskras door elkaar aan te planten.
De stekken werden op een hoogte van 400 meter geplant en daarmee is deze wijngaard nog altijd een van de hoogst gelegen rieslingpercelen van heel Duitsland.
De aanplant bleek daar uitstekend te gedijen en het verkregen sap was van allerbeste kwaliteit. Het bewijs hiervoor is terug te zien in de boekhouding van het Schloss. Want daar wordt Klingelberger als enige wijn apart vermeld, tegen een veel hogere marktwaarde. De lokale gebruiksnaam ‚Klingelberger‘ werd een kwaliteitsbegrip dat al snel overal in de streek Ortenau geadopteerd werd.
Helaas is het oorspronkelijke Klingelbergperceel met de hervorming van de Duitse wijnwet in 1971 opgegaan in de grote Durbacher Schlossberg-wijngaard. Maar gelukkig brengt de adellijke familie deze wijn sinds enkele jaren weer afzonderlijk uit.
Markgraf Carl Friedrich von Baden liet de Klingelberg uitsluitend beplanten met rieslingstokken, waarmee hij de eerste monocépagewijngaard van Baden creëerde
Wijngaarden van Schloss Staufenberg (foto Deutsches Weininstitut)
Hoe terug naar het origineel?
In 1956 werd Durbach getroffen door een strenge vorst, die veel druivenstokken vernietigde. Hierdoor moesten veel percelen opnieuw worden beplant. Dit aanplanten gebeurde vaak met andere rieslingklonen, waarmee het ware Klingelberger-karakter verdween. Om dat weer terug te brengen heeft de vereniging, samen met het Staatlicher Weinbauinstitut Freiburg, geanalyseerd waaruit een zuivere Klingelberger bestaat.
De wijngaarden moeten binnen het originele kerngebied liggen, tussen Oberkirch, Fessenbach, Durbach Zell-Weilerbach, Offenburg en Ortenberg, en een zuidwestelijke tot zuidoostelijke expositie bezitten. Hun steilheid moet minimaal 35% bedragen en de percelen moeten minimaal 300 meter boven zeeniveau liggen. De wijngaardbodem moet humusarm zijn en uit graniet bestaan, eventueel aangevuld met porfier dat verweert, en de opbrengst mag maximaal 50 hectoliter per hectare bedragen.
De aangeplante druivenstokken moeten voor 100% bestaan uit de veredelde oude Klingelberger-planten. Dit genetisch oermateriaal werd teruggevonden in de percelen van wijnboer Andreas Laible. Kenmerkend voor dat plantmateriaal, waarvan diverse klonen bestaan, zijn de enigszins afgeplatte druivenpunt en het feit dat de druif in het zonlicht een blauwachtige kleur verkrijgt. Verder bezit deze variant een mildere zuurgraad dan voor riesling gebruikelijk, maar hij kan desondanks uitstekend rijpen.
De druiven moeten gezond, handmatig geoogst worden met de minimale rijpheid van een Spätlese (90° Oechsle). Tijdens de vinificatie mag het sap niet verrijkt of ingedikt worden en dient het met de speciale Klingelberger biogist, of via spontane vergisting, vergist te worden. Vanzelfsprekend moet de uiteindelijke wijn diverse proef-technische tests positief hebben afgelegd.
De Klingelberg-kloon krijgt in het zonlicht een blauwachtige kleur en bezit een mildere zuurgraad dan voor riesling gebruikelijk is
Karakterwijnen
Op zijn indrukwekkendst is de Klingelberger 1782 een mondvullende riesling met een vlezige smaak, waarin men duidelijk de granietbasis proeft. Hij is daarbij delicaat kruidig en voorzien een lange afdronk. Het aroma is vaak rokerig jodiumachtig met gele pruimen en ander verleidelijk fruit. Regelmatig valt mij op dat de wijnen tenderen naar de rieslings van de beroemde grand cru-wijngaard Brand in de Franse Elzas!
Van de nieuwe generatie zijn de Klingelbergers van de wijngoederen Andreas Laible en Markgraf von Baden momenteel het boeiendst. Deze leggen spannend hun unieke DNA bloot. Tot aan de oogst 2015 behoorde ook wijngoed Wolff-Metternich tot de kopgroep, maar helaas zijn de laatste oogsten minder edel. Andere goede Klingelbergers, met een meer zacht gebouwde statuur, komen van Schloss Ortenberg, Schwörer, Andreas Männle, Heinrich Männle, Vollmer en de coöperatie Hex vom Dassen uit Kappelrodeck.
Door hun mildheid zijn deze wijnen gastronomisch breed inzetbaar en passen ze uitstekend bij zoetwatervis, schaaldieren, charcuterie en zuurkoolschotels.
