Leyda Valley (foto: Santa Ema)
tekst en proefnotities Björn van Aalst en Hans van de Meeberg
Gebrek aan duidelijkheid en marktgerichtheid
Alle bezochte Chileense wijnbedrijven klagen over het gebrek aan durf om de Chileense topwijnen in de gespecialiseerde retail en horeca te krijgen, terwijl de kwaliteit daar wel naar is. Oorzaak daarvoor ligt dieper dan alleen het imago van Chili. Waarom lukt het Zuid-Afrikaanse wijnen wel om op kaarten van toprestaurants te komen? Natuurlijk hebben de Chileense wijnboeren zichzelf geen dienst bewezen door continu het prijswapen in de retail te hanteren. Je kunt geen groothandelskrant openslaan of de ‘6=4’-promoties komen je tegemoet. Misschien is het vasthouden aan de ‘oude’ smaakprofielen van hun interne markt (zwaar, hoog in alcohol, jammig, overdadige houtrijping) nog wel veel bepalender voor het ontbreken van Chileense wijnen op kaarten van de nieuwe culinaire elite. Die wijnen passen prima bij een gemiddelde lunch of diner in Chili of Argentinië, waar vlees de hoofdrol speelt, maar minder bij de steeds verder van vlees wegdrijvende en meer op groente (en vis) gerichte keuken van Europa en Nederland.
‘Oude’ Chileense smaakprofielen passen minder bij de steeds meer op groente en vis gerichte Europese keukens
Geen regels
Bijkomend probleem is dat er in Chili geen regels zijn over het gebruiken van ‘reserva’ en ‘gran reserva’, zodat iedereen te pas en te onpas deze aanduidingen gebruikt. Zelfs voor wijnen die nog geen vijf euro op het schap van een supermarkt kosten. Tijd voor Chili om eens aan zelfregulatie te doen en duidelijke regels vast te stellen, die de kwaliteit van de wijnen respecteren.
Klimaat
Ook in Chili is een sterke verandering in het klimaat merkbaar. Over het algemeen wordt het in Chili warmer en neemt ook de hoeveelheid regen fors af. Dat is aan de ene kant bedreigend maar biedt ook kansen. In de klassieke wijngebieden rondom Santiago moeten producenten vroeger oogsten en hun toevlucht nemen tot kunstmatige irrigatie van de wijnvelden en het proces van het wijnmaken anders inrichten. Tegelijk nemen het aandeel en het belang van ‘cool climate’-gebieden als Limari, San Antonio en Casablanca toe. Daar komen verrassend verteerbare pinots, syrahs en sauvignons vandaan.
In het noorden worden de cool climate-zones belangrijker, in het uiterste zuiden bieden oplopende temperaturen en afnemende neerslag kansen
De noordelijke Elqui Valley
Terroir
Wijnmakers trachten steeds vaker om de specifieke terroirs tot uitdrukking te laten komen. In Chili presenteert wijnmaker Casa Silva de zoektocht naar het beste terroir voor carmenère met de reeks Microterroir de los Lingues, terwijl de voormalige wijnmaker van Santa Rita, Stefano Gandolini overtuigd is van Maipo Andes als het allerbeste terroir (hij noemt het zelf ‘worldclass’) voor Chileense cabernet sauvignon.
Gebieden
Waar in Chili de laatste decennia wel duidelijkheid in is gekomen, is het onderscheid tussen de ligging van de verschillende wijngebieden. Chili strekt zich van noord naar zuid ruim 4.000 km uit en is van de Stille Oceaan tot aan de Andes slechts 175 km breed. Het is natuurlijk nog steeds vreemd dat we geen ‘Frankrijk’ als wijngebied kennen, maar wel ‘Chili’, terwijl er misschien wel grotere verschillen in klimaat, gebied en terroir zijn. Zoals Grant Phelps, de Nieuw-Zeelandse wijnmaker van Casas del Bosque zegt: ‘Noord naar zuid is in Chili minder belangrijk dan het verschil van oost naar west.’ Om die reden heeft Wines of Chile, de samenwerkende wijnindustrie zo’n twee jaar geleden een indeling naar zone gemaakt van de kust naar de Andes: Costa (kust), Entre Cordilleras (tussen gebied met laag gebergte) en Andes (hooggebergte).
Boven: wijngebieden Chili, onder: Maipo Valley van west naar oost (afbeeldingen: Santa Ema)
Kwantiteit versus kwaliteit
Grote commerciële wijnbedrijven met uitsluitend een passie voor productie werden tijdens onze reis afgewisseld met kleine gepassioneerde wijnproducenten voor wie het gaat om de kwaliteit én grote bedrijven waar gedreven wijnmakers de ruimte krijgen om te experimenteren. Die laatste categorie is een heel interessante. Steeds meer grote concerns bieden hun wijnmakers de mogelijkheid om nieuwe technieken te ontwikkelen of te experimenteren met andere druivenrassen. Zo is er de toprange pinot noir Ocio van Cono Sur en krijgt wijnmaakster Emily Faulconer van Carmen de ruimte om een reeks DO-wijnen te maken waarbij ongewone druivenrassen gecombineerd worden met een moderne manier van wijnmaken met zo min mogelijk interventie.
Bezochte producenten
Casa Silva Estate
Pas de vijfde generatie wijnmakers maakte van dit unieke terroir in de Colchagua Vallei in 1997 een echt merk. Inmiddels omvat Casa Silva naast de familiewijngaard Angosture met meer dan 100 jaar oude sauvignon gris- en sauvignon blanc-stokken ook cool climate-wijngaarden voor chardonnay, syrah en pinot noir aan de kust bij Lolol. En aan het Rancomeer in de Osorno Vallei diep in het zuiden van Chili wordt geëxperimenteerd met riesling en sparkling wijn. Naast het experiment in het ‘koude’ zuiden is de zoektocht naar het beste microterroir voor carmenère in de wijngaarden van Los Lingues aan de voet van de Andes erg interessant. Voor sport- en wijnliefhebbers is Casa Silva extra de moeite waard. Het domein is perfect voor wijntoerisme en herbergt naast een eigen restaurant ook de trainingfaciliteiten van het Chileense poloteam.
Importeur: LFE, Maartensdijk, 0346-213044
Proefnotities
Sauvignon gris. Wijn gemaakt van de dikke meer dan 100 jaar oude stokken dicht bij de oude familiehacienda. De gris is vaak als eerste rijp, geeft laag rendement en wordt zonder hout opgevoed. De wijn heeft een voor sauvignon gris ongewone rijpheid. Elegant en rond, en een kruidigheid geeft de wijn een mooie complexiteit
Quinta Generación, Casa Silva, Colchagua Valley, Chili 2017
40% chardonnay, 30% sauvignon gris, 20% sauvignon blanc, 10% viognier. Opnieuw sauvignon gris, maar nu samen met drie andere rassen. De vulling waarvoor de viognier zorgt geeft de wijn een gastronomisch karakter. Bloemige geuren van lelie en bloesem in de neus met de crispy zuren van de sauvignon zorgt voor een rondeur met fraîcheur
Daar waar Casa Silva de nationale sport (polo) combineert met wijn, doet Santa Rita dat met de Chileense geschiedenis en wijn. Op slechts 40 kilometer van het steeds dichterbij komende Santiago is dit een van de oudste, nog steeds werkende, traditionele wijnhuizen. Opgericht in 1880 is het sinds de tachtiger jaren van de vorige eeuw in handen gekomen van een investeringsmaatschappij die het wijnhuis ingrijpend heeft gemoderniseerd, met behoud van het historische karakter. Santa Rita is een van de meest bezochte wijnhuizen en omvat naast de monumentale kelders ook een restaurant en een tweetal musea.
Importeur: Makro, Wateringen, 0900-2025300
Proefnotities
100% cabernet sauvignon. De specialiteit van het huis, een van de topwijnen van Chili, rijpt 16 maanden op nieuw eiken. Echt een krachtpatser met veel diepgang die zich kan meten met de topcabernets uit de nieuwe wereld. Veel rijkdom, enorm geconcentreerd, mooi verwerkte tannine. Spicy met tonen van dadels, vijg en gedroogde kers. Een wijn die de komende tien jaar alleen maar beter gaat worden
Triple C, Santa Rita, Maipo Valley, Chili 2014
65% cabernet franc, 30% cabernet sauvignon, 5% carménère. De tweede wijn en beste blend van Santa Rita. Triple C staat voor de drie druivenrassen. Referentiekader voor deze wijn is zonder twijfel de Bordeaux. Maar alleen al veel beter drinkbaar dan een wijn van hetzelfde jaar uit deze streek. Veel fruit in de eerste aanzet, wat hout en een mooie balans tussen de druiven, tannine en behoorlijk wat zuren, die voor verfrissing, inzetbaarheid en verteerbaarheid van de wijn zorgen. Zonder twijfel een grote wijn, die met vijf tot tien jaar zijn hoogtepunt bereikt
Viña Carmen is het oudste wijnbedrijf in Chili, opgericht in 1850 door Christian Lanz en genoemd naar zijn vrouw Carmen. Het bedrijf werd in 1987 overgenomen door de Claro Group die ook Santa Rita bezit. Carmen is een van de meest innovatieve wijnbedrijven van Chili. Zo waren zij de eersten die in 1994 met Nativa een bio- en duurzame wijn introduceerden en stonden ze aan de basis van de herontdekking en herintroductie van carmenère. Met de komst in 2017 van een van de meest talentvolle vrouwelijke wijnmaaksters van Chili, Emily Faulconer, werd de trend naar innovatie doorgezet. Faulconer is voorstander van de invoer van een fijnmaziger, eigen Chileens kwalificatiesysteem van de bijzondere terroirs van het land. Zij ziet het als haar belangrijkste taak om bij Carmen de microterroirs tot uitdrukking te laten komen en te innoveren. Onder de reeks DO maakt ze voor Carmen wijnen van voor Chili ongewone druivenrassen als blauer portugieser, moscatel en sémillon, die met zo min mogelijk interventie worden geproduceerd.
Importeur: Vinites, Haarlem, 023-5539090
Wijnmaakster Emily Faulconer, Carmen
Proefnotities
Sémillon. Was dit in de jaren vijftig van de vorige eeuw nog een van de meest aangeplante rassen (ca 30% zo’n 35.000 ha), nu resteert er nog zo’n 950 ha, voornamelijk oude stokken (30+ jaar oud). De sémillonwijngaarden van Carmen bevinden zich in het Apalta-deel van de Colchagua Vallei en hebben met een combinatie van klei en graniet een ongewoon terroir. De wijnstokken dateren uit 1950 en zijn ooit gekocht van Don Juan Quijada die ook zijn druiven aan Carmen leverde. De wijnrijpt met natuurlijke gisten op derdejaars eiken vaten. Dit is een van de beste wijnen die we tijdens de Chili-trip hebben gedronken. De fles is voorzien van een waxcapsule en de sémillon krijgt door vier maanden sur lie-rijping diepgang en complexiteit. De eerste geuren zijn die van honing en bloemig wit fruit. De wijn opent zich bij het proeven en geeft kruidigheid met tegelijk noten en citrustonen. Veel lengte, perfecte, breed inzetbare gastronomische wijn
Melozal El Bajo Portugais Bleu, Carmen, Maule Valley, Chili 2016
Blauer portugieser. Een heel vreemde eend in de bijt! Portugais bleu (blauer portugieser) is zeldzaam in Chili. Behalve Carmen heeft alleen Bodega Cancha Alegre de druif aangeplant. De dry farmed wijngaard van Carmen is ruim 65 jaar oud en staat aangeplant in de Maule Vallei. De wijn is wat gesloten in de neus maar des te uitbundiger in de mond. Kruisbes, kers en kruidigheid van tijm en laurier, een lichtvoetige wijn met mooi verwerkte tannine, body en een klein bittertje in de finale die extra spanning geeft. Mooie en spannende wijn als pairing bij een tussengerecht in het arrangement.
Het wijnhuis bekend van de fietsen die in Nederland de afgelopen jaren na het faillissement van Mitra naar Albert Heijn verhuisden. Dit hypermoderne bedrijf (48 miljoen flessen en onderdeel van Concha y Toro) heeft als motto ‘no family trees, no dusty bottles, just quality wine’. Hier staat, los van de enorme hoeveelheid fietsen op het terrein, sustainable en organic hoog in het vaandel. Cono Sur biedt in alle ranges uitzonderlijke kwaliteit voor het geld. Onze belangstelling werd met name getrokken door de rieslings en de top pinot noir van het huis. Van de rieslings konden meerdere jaargangen gedronken worden net zoals van de Ocio, de toprange pinot noir die sinds kort beperkt in Nederland verkrijgbaar is.
Importeur: Albert Heijn, Zaandam
Proefnotities
Riesling. Gemaakt van bijna 30 jaar oude stokken in het zuidelijke Bio Bio waar de lage temperatuur zorgt voor een langzame rijping van de druiven. De wijn heeft een opvallende neus met aroma’s van exotisch fruit zoals ananas en passievrucht. Dit is een zwoele ontwikkelde wijn met een klein zoetje (7 gram restsuiker) in de finale welke doet lijken op een kabinet uit Duitsland. De hoge zuurgraad van deze riesling maakt hem mooi verteerbaar
Ocio Pinot Noir, Cono Sur, Casablanca Valley, Chili 2015
Pinot noir. Direct komen de tonen van diep donkerrood fruit, rokerig aroma met een aardse toets in de neus. De wijn heeft in het smaakpalet besachtig fruit met hoge zuurgraad, energiek, spanning en jeugdig zuur maken deze wijn springlevend. Kruidig aspect met ragfijne tannine in de smaak, ietwat rijkdom voor pinot, maar veel verfijning in de substantie van de wijn en elegante finale. Dijk van een wijn, waarbij de rokerigheid en fruit zeer goede balans kennen!
Santa Ema winery
Onze eerste stop in Chili. Een klassiek verhaal: medio vijftiger jaren van de vorige eeuw startte de zoon van een Italiaanse emigrant uit Piemonte het wijnbedrijf in Isla de Maipo, Santa Ema, genoemd naar het eerste stuk aangekochte grond. Inmiddels heeft dit 500 hectare grote familiebedrijf ook wijngaarden in Leyda en maken ze verschillende kwaliteitsranges van wijnen, allemaal onder hetzelfde label Santa Ema.
Importeur Santa Ema: Fourcroy Nederland, Bussum
Proefnotities
72% cabernet sauvignon, 20% carmenère, 8% cabernet franc, 14 maanden rijping in nieuwe Franse barriques, 12 maanden flesrijping. Wat een prachtige fles met een in zijde uitgevoerd etiket. Het karakteriseert niet alleen de liefde van Ema voor stoffen maar ook de structuur van de wijn. Zijdezacht en tegelijk rijk met veel concentraat in het fruit. De uitgekiende balans van de blend met een matige houtopvoeding geeft de wijn structuur, maar geen over extractie. Dit is een gulle wijn met verfijnde tannine en veel fruit rijp fruit, te denken aan vijg en kers, waarbij het toch behoorlijk hoge alcoholpercentage (14%) niet in de weg zit
Het in Casablanca Valley gevestigde bedrijf is vanaf 2012 bezig met bio-certificering van de wijngaarden. Inmiddels is de range Ritual volledig biologisch en zijn er zelfs stappen gemaakt naar biodynamisch. Het bedrijf is eind jaren negentig gestart door de pionier van de Chileense wijn Agustin Huneeus en maakt sinds 2017 deel uit van de Spaanse Gonzalez Byass familie.
Importeur: Ton Overmars, Amsterdam
Veramonte Winery
Proefnotities
Pinot noir, fermentatie in kleine open tanks, 15% ondergaat maceratie met hele trossen, 8 maanden rijping in gebruikte barriques. De meest simpele pinot noir van dit wijnhuis is lichtvoetig, sappig en ietwat kruidig. Een zwoele, fijne en elegante Pinot met lichtzoet fruit van bes, cranberry en braam. Beperkt houtgebruik geeft de wijn ruggengraat zonder dat het hinderlijk wordt. Plezierige aperitief- en doordrink wijn. Perfect voor een zomerse partij
Opgericht in 2012 door Stefano Gandolini, oenoloog en voormalig wijnmaker van Santa Rita. Gandolini maakt nu zijn eigen cabernet sauvignon, geheel naar eigen visie en ondersteund door zijn zakenpartner Fernando Menendez. Gandolini, met een wijnmakersachtergrond in de Bordeaux en bij Mondavi, heeft de stokken zelf in 2001 aangeplant en is er heilig van overtuigd dat hij in zijn wijngaard in Maipo Andes met het bijzondere terroir cabernets van wereldklasse kan maken. Hij laat niets aan het toeval over.
Ventolera
Een ander project waar Stefano Gandolini als partner en wijnmaker bij betrokken is. In Leyda op slechts 8 kilometer van de oceaan maakt hij op een terroir van verpulverd graniet, leisteen en klei een top-pinot noir en sauvignon blancs.
Beide geen importeur in Nederland
Stefano Gandolini en terroir van Ventolera
Proefnotities
Cabernet sauvignon, wijngaarden uit 2001, 2003 en 2005, 21-24 maanden rijping in nieuwe Franse barriques. Op de gemixte ‘rocky’ en klei/zand-ondergrond staan de wijngaarden met cabernet sauvignon. Terwijl de andere topwijnen uit dit gebied zich kenmerken door de boventoon van hout en concentraat pakt Gandolini het compleet anders aan. Terroir staat voorop en dat is in de wijn te proeven. Dit is een krachtige wijn, tegelijk zeer verfijnd door de zuurgraad. Het terroir zorgt voor expressie en geeft de wijn spanning. In de neus geeft het aardse geuren met in de smaak chocolade, rode peper, leer en tabak. De aanzet van de wijn is energiek, fijntjes, heeft veel structuur en een lang mondgevoel
Chardonnay, Ventolera, Leyda Valley, Chili 2016
Chardonnay. Een bijzondere chardonnay met een neus van honing, perzik, abrikozenmarmelade. Het is een rijkelijk gevulde wijn met tonen van honingmeloen, perzik en abrikoos in contract met een intens, haast fris rabarberzuur dat zorgt voor een lobbige en ronde textuur. Zeer verfijnde smaak met een tikkeltje restsuiker dat de wijn spanning geeft. Gastronomisch goed inzetbaar bij gerechten met een spicy insteek
Pinot Noir, Ventolera, Leyda Valley, Chili 2016
Pinot noir. De pinot heeft een aardse neus met rood fruit, framboos en kers die de boventoon, waarbij zelfs vuursteen te ruiken is. In de mond heeft de wijn een mooie aciditeit in combinatie met vers rood fruit en een kruidigheid van rozemarijn en kruidnagel die zorgt voor een uitgebalanceerde, complexe pinot die opmerkelijk fris, elegant en energiek is
De grootste producent van Latijns-Amerika met 9.000 hectare wijngaarden in de belangrijkste Chileense wijnregio’s. Het bedrijf werd opgericht door Don Melchor Concha y Toro en zijn vrouw Emiliana.
Importeur: Albert Heijn, Zaandam
Don Melchor wijngaard in Alto Puente
Proefnotities
92% cabernet sauvignon, 7% cabernet franc, 1% petit verdot, 15 maanden rijping in Franse barriques (69% nieuw, 31% 1 jaar oud). In 1992 werd de tweede vintage (1988) gekozen in de top 100 van Wine Spectator. Don Melchor wordt gezien als een van de referenties voor een nieuwe wereld-cabernet sauvignon. De wijngaarden van Don Melchor liggen aan de voet van de Andes in de Alto Maipo Vallei, op zo’n 650 meter hoogte. De wijngaard is 127 hectare groot en verdeeld over zeven secties die apart worden geoogst en gevinifieerd en daarmee allemaal bijdragen aan de uiteindelijke blend van de wijn. De stokken zijn gemiddeld 30 jaar oud. Het terroir is dat van de oude Maipo-rivier met een mix van gravel, klei en ronde stenen, met veel mineralen die van de gletsjers van de Andes zijn meegekomen. Een belangrijke factor voor de wijn is het specifieke klimaat: de koude invloed van de Andes zorgt voor grote verschillen tussen dag- en nachttemperatuur die de druiven langzaam laten rijpen met een perfecte zuurgraad en een buitengewone concentratie.
Van de 2015 proefden we drie van de afzonderlijke zeven plots die de uiteindelijke blend bepalen. De drie plots waren eigenlijk compleet verschillende wijnen met tonen van rozenblad, chocolade tot haast animale tonen. De uiteindelijke 2015 Don Melchor blend presenteert zich als een robuuste wijn waar het begin van elegantie merkbaar was maar met behoorlijk wat tannine, die nog niet helemaal verwerkt is. De wijn heeft een vlezige structuur met tonen van tabak en gedroogd fruit als vijg, kers en dadel. Zonder meer een grootse wijn in ontwikkeling
