Cabernet franc in de Loire

Als onderdeel van de bordeauxblend valt hij doorgaans nauwelijks op. Maar op zichzelf bezit hij opvallende karakteristieken waarvan je wel of juist niet houdt.
tekst Louis Janssen
Eerder gepubliceerd in Proefschrift 28.2 (mei/juni 2015)

Nogal veel mensen vinden dat je de smaak van wijn pas begrijpt als je de Bourgogne kent. Geen passie voor pinot noir of oorspronkelijke chardonnay? Het leidt tot onbegrip voor bijvoorbeeld oude bordeaux of rode Noord-Italiaanse wijn. We maken de stelling iets breder: wie bovendien niet van cabernet franc houdt, raakt sowieso nooit de kern van een glas goede wijn. Wie nooit van een oude chinon uit een rijp jaar proefde, mist een hele vineuze werkelijkheid. Klein probleem: de cabernet franc is tamelijk eenkennig, en dat maakt het niet altijd gemakkelijk om hem lief te hebben.

Delicaat en spanningsvol

Je houdt van de druif of niet. De organoleptische kenmerken zijn echter dusdanig, dat herkenning eenvoudig is. Nogal wat mensen knappen af op de vegetale en soms onrijpe aroma’s. Iemand die vooral op zware, zwoele en jamachtige geuren valt, dus op de eenvoudige aroma’s, kiest liever een andere wijn. Cabernet franc is bestemd voor mensen met een voorkeur voor delicate en spanningsvolle wijnen met een perfecte afspiegeling van het terroir en bijgevolg de klimatologische oogstomstandigheden. In het groeiseizoen moet vrijwel alles perfect verlopen, zodat de druif in een perfecte sanitaire staat geoogst kan worden. Dan ontstaat er een wijn die kan concurreren met de allerbeste van de wereld. Het is geen heel lastige druif om te cultiveren, hoewel hij gevoelig kan zijn voor valse en echte meeldauw, grijze en zwarte rot. De trossen zijn klein, ongeveer 10 centimeter, terwijl de druif zelf hooguit 1 centimeter groot wordt. Men oogst hem na de merlot en voor de cabernet sauvignon (Bordeaux). Hij gedijt zelfs in kleigrond en vulkanische aarde. Detail: uit een kruising van cabernet franc en sauvignon blanc ontstond de cabernet sauvignon.

Van Californië tot Kazachstan

Wereldwijd is er slechts een ruime 54.000 hectare aangeplant. De druif komt onder andere voor in Hongarije (regio Villány-Siklós), Italië (Quintarelli, Alzero), Spanje (Cellar Pardas, Penedes), Chili (Valdivieso), Zuid-Afrika (pionier: Raats Family, Stellenbosch), Israël, Nieuw-Zeeland (Hawkes Bay), Oostenrijk, Urugay, Zwitserland, Turkije, Cyprus, China, Brazilië, Californië, Washington State, Long Island, Virginia, Canada en Kazachstan.
Het overgrote deel is uiteraard in Frankrijk aangeplant. Als onderdeel in een bordeauxblend valt hij nauwelijks op, want qua smaak lijkt hij op de cabernet sauvignon. Men gebruikt hem in Bordeaux vooral om de scherpere zuren en tannines van die cabernet sauvignon te versoepelen. Een voorbeeld: op Château Cheval Blanc varieert het aandeel, maar meer dan 56% cabernet franc zit in geen enkele jaargang (in de tweede wijn, Le Petit Cheval, zit een groter deel, tot 98% voor de jaargang 1990). Enkele châteaus met een wijn van 100% cabernet franc zijn Civrac in Bourg en Le Bel en Belle Assise rond Saint-Emilion.

Bewaarpotentieel met afnemende terroirinvloed

In de Loire is het een compleet ander verhaal: de beste rode wijnen zijn voor 100% van de cabernet franc gemaakt. En dan ontstaat er een heel eigen karakteristiek. Wat de chenin blanc of sauvignon blanc is voor witte wijnen uit de Loire, is de cabernet franc voor de rode. Over de introductie van het ras in de regio doen diverse verhalen de ronde. Zijn oorsprong ligt aan de Spaans-Baskische kant van de Pyreneeën. Pelgrims op terugtocht van Santiago de Compostella namen hem mee naar Bordeaux, en de druif zou in de zeventiende eeuw uit de Bordeaux door ene Breton hier geïntroduceerd zijn. Helemaal zeker is dat niet, en dat geldt tevens voor de etymologie van de streeknaam: de druif heet hier breton. Niet de abt Breton zou naamgever zijn, maar de topografie: de druif arriveerde via de Bretonse havenstad Nantes in de streek en vond uiteindelijk oostelijk van de stad Angers, in de Anjou, de thuisbasis.

Saumur-Champigny, Saint-Nicolas-de-Bourgueil, Chinon en Bourgueil zijn hier de bekendste herkomstgebieden voor de wijnen van cabernet franc. Bijna 6500 hectare is aangeplant, het meeste (2400) in Chinon. Het gemiddelde rendement ligt op 55 hl/ha. De wijn mag met hooguit 10% cabernet sauvignon worden gemengd, maar in de praktijk komt dat zelden voor. Hun gemeenschappelijke terroirkenmerk is het bekende tuffeau. De wijnen uit de genoemde appellations vertonen onderling toch een gering verschil, ook los van de gekozen vinificatietechnieken. Zo is chinon over het algemeen lichter dan saumur-champigny. Overeenkomstige kenmerken zijn de mediumdiepe kleurintensiteit en de lichte aroma’s van zwart en rood fruit. Eventuele paprika-associaties en aroma’s van groene olijven kunnen duiden op onrijpheid. Mits rijp geoogst kan de druif zorgen voor rijke geuren van potloodslijpsel, sous-bois en zwarte bessen. Door oudering ontstaan associaties van opnieuw potloodslijpsel, drop of zoethout. Rijpe en juist gevinifieerde cabernet franc heeft een zijdeachtige textuur en koppelt rijpheid aan frisheid en complexiteit. De terroirinvloed neemt bij oudere wijnen sterk af, terwijl de elegantie, verteerbaarheid en finesse toenemen. Jaargangen als 1996 of 1997 zijn nu nog steeds drinkbaar, wat duidt op prima bewaartermijnen.

Yannick Amirault, Bourgueil