tekst Josje van Oostrom, aangevuld met informatie producenten/importeurs
proefnotities Jan van Lissum
Een andere bijnaam is de ‘zwarte parel’, verwijzend naar het zwarte vulkanische gesteente en de aanwezigheid van obsidiaan, ook wel het zwarte goud uit zee genoemd. Dit kostbare materiaal zorgde ervoor dat er diverse vreemde volkeren over het eiland hebben geheerst en de cultuur hebben beïnvloed, waaronder ook de wijnproductie.
De wijngaarden
Overal zie je terrassen, vooral om en nabij de dammusi. De wijnranken zijn vrijwel allemaal in ‘alberello’-stijl getraind; de kleine boompjes van Pantelleria, Alberello Pantesco genoemd, maken deel uit van het UNESCO Immaterieel Cultureel Erfgoed. Ze staan vaak in kleine kuiltjes, die maken dat ze beter beschut zijn tegen de wind en ze dienen tevens om het schaarse regenwater op te vangen. Volgens zeggen is de alberello-stijl door de Feniciërs geintroduceerd, die ook langere tijd op het eiland hebben geheerst. Anderen zeggen dat de lage snoeistijl afkomstig is van de kouloura-snoeitechniek van het Griekse eiland Santorini. In het geval van Pantelleria is invloed van Feniciërs voor de hand liggender. Op het eiland zijn veel oude wijngaarden te vinden, de rooipremie is hier gelukkig niet doorgedrongen.
Tekst UNESCO over alberello (2014)
“De traditionele praktijk van het cultiveren van kopgetrainde bush-wijnstokken (vite ad alberello) wordt overgedragen via generaties wijnbouwers en boeren op het mediterrane eiland Pantelleria. Ongeveer 5.000 inwoners bezitten een stuk grond, dat zij op duurzame wijze bewerken. De techniek bestaat uit verschillende fases. De grond wordt voorbereid door de grond te egaliseren en een holte te graven om de wijnstok te planten. De hoofdstam van de wijnstok wordt vervolgens zorgvuldig gesnoeid om zes takken te produceren, die een struik vormen met een radiale opstelling. De holte wordt voortdurend opnieuw gevormd om ervoor te zorgen dat de plant in het juiste microklimaat groeit. Vervolgens worden de wijndruiven met de hand geoogst tijdens een ritueel evenement dat eind juli begint. De wijnbouwers en boeren van Pantelleria, mannen en vrouwen, hanteren de vite ad alberello-methode onder barre klimatologische omstandigheden. De kennis en vaardigheden van dragers en beoefenaars worden in gezinnen doorgegeven via mondelinge en praktische instructie in het plaatselijke dialect. Bovendien zorgen rituelen en festivals die tussen juli en september worden georganiseerd ervoor dat de lokale gemeenschap deze sociale praktijk kan delen. De inwoners van Pantelleria blijven zich identificeren met de wijnbouw en streven ernaar deze praktijk te behouden”.
Proeverij
De proeverij vond plaats in de winkel Angolo Vinoso van importeur Vinum Naturale, en kwam tot stand met medewerking van Gabrio Bini en de importeurs Zuiver Wijnen, Tuurlijk! Wijnen en Vinum Naturale. Het was vooral een ode aan de zibibbo-druif van het eiland Pantelleria en de nadruk lag op wijnen afkomstig van oude stokken en vaak gemaakt in amfoor. Deze druif en het terroir vormen op dit eiland een perfecte match. De wijnen zijn van zeer hoog niveau: zuiver, zeer verfijnd en bijzonder goed inzetbaar in de gastronomie.
Bbirbiciú
Importeur: Vinum Naturale
Bbirbiciú is een wijnproject opgezet in 2020 door de drie vrienden Davide, Agostino en Alessandro. Plaats van handeling is het kleine vulkanische eiland Pantelleria, midden tussen Sicilië en de kust van Tunesië. De wijnstokken groeien hier van oudsher laag bij de grond, in kuiltjes van zo’n 20 cm diep. Deze kuiltjes beschutten de wijnstokken tegen de wind en vangen tevens neerslag op. Bbirbiciú beschikt over wijngaarden in drie verschillende regio’s, die elk hun eigen terroirkenmerken hebben: Bukkuram, Ghirlanda en Sataria. De wijnstokken worden biologisch bewerkt en de wijnen komen op geheel natuurlijke wijze tot stand, zonder sulfiet of andere toevoegingen. Vinificatie en rijping van circa 4 maanden vinden plaats in TAVA-amforen, deels ingegraven en deels in de kelder. Daarna rijpen de wijnen nog 2 tot 3 maanden in de fles.
Proefnotities Bbirbiciú
***(*)
Testa di Ghiaca, Bbirbiciú, IGP Terre Siciliane, Italië 2024
Zibibbo (muscat d’alexandrie), 60 jaar oude stokken, 1-2 weken maceratie en fermentatie en 5-6 maanden rijping in begraven amfoor, orange wine; lichtgouden kleur, heel schoon palet, wat breder, goede inhoud, hoge zuren, duidelijk eigen smaak, veel finesse en lengte (12,5%) € 28,00
***(*)
Panza di Secco, Bbirbiciú, IGP Terre Siciliane, Italië 2024
Catarrato, orange wine; oranjekleurig, toegeplooide geur, rijp, breed, stevig en vullend, eigenzinnig, steenfruit, kruidige impressies van o.a. kaneel, abrikoos, evenwichtig, jeugdig, goede lengte, zeer plezierige gastronomische wijn (12%) € 30,00
***(*)
Brasí, Bbirbiciú, IGP Terre Siciliane, Italië 2024
Catarrato, perricone; elegante kleur, wat toegeplooide geur, licht aards, heerlijk fruitig, levendig, mooie zuren, goede tannine, harmonieus en aangenaam doordrinkbaar (12%) € 30,00
***(*)
Tuttudintra, Bbirbiciú, IGP Terre Siciliane, Italië 2024
Field blend van 9 druiven: carignano, alicante, nerello mascalese, nero d’avola, merlot, zibibbo, catarratto, grenache, perricone; rijp fruit, duidelijke impressies van rozen en blauwe bessen, goede vulling, breed en aangenaam (12%)
Ook geproefd van Vinum Naturale
****
Zibibbo di Pantelleria, Vini Felici, IGP Terre Siciliane, Italië 2021
Zibibbo (muscat d’alexandrie), 3 dagen maceratie, 12 maanden rijping sur lie in rvs, orange wine, vin nature; fraaie lichtgouden kleur, intens fruitig, aangename aroma’s in geur en smaak, impressies van mandarijn en sinaasappel, goede bitters, veel finesse, goede zuren, breed inzetbare gastronomische wijn (11%) € 33,00
Abbazia San Giorgio
Importeur: Tuurlijk! Wijnen
Abbazia San Giorgio werd in 2015 opgericht door wijnmaker Battista Belvisi en Beppe Fontana. Zij bezitten 3,5 hectare aan wijngaarden in het zuidoostelijk gelegen Khamma. De aanplant is verdeeld over veel verschillende percelen, grotendeels met oude stokken, en bestaat voor het merendeel uit zibibbo, aangevuld met o.a. grillo, pignatello, carignano en nerello mascalese. De druiven worden op biodynamische wijze geteeld. Belvisi werkte eerder samen met Gabrio Bini (Serragghia). Bij de natuurlijke vinificatie wordt voornamelijk rvs gebruikt, naast een beetje hout en één amfoor.
Proefnotities Abbazia San Giorgio
***
Lustro, Abbazia San Giorgio, IGP Terre Siciliane, Italië 2021
Catarratto, 60 jaar oude stokken, 20 dagen maceratie, 4 maanden rvs, gevolgd door flesrijping, orange wine; vrij brede geur, herkenbare orange wine-tonen, veel smaak en lengte € 27,50
***
Canto del Grillo, Abbazia San Giorgio, IGP Terre Siciliane, Italië 2021
Grillo, 15 dagen maceratie, 4 maanden rvs, gevolgd door flesrijping, orange wine; oranje kleur, beetje gesloten geur, volle en brede smaak, veel inhoud, sappig, duidelijk grillo € 27,00
***
Orange, Abbazia San Giorgio, IGP Terre Siciliane, Italië 2021
Zibibbo, 60 jaar oude stokken, 15 dagen maceratie, 6 maanden rvs, gevolgd 6 maanden in kastanjehout, orange wine; weinig uitgesproken geur, meer vulling, aromatisch en breed, sappig en rijp (13%) € 29,00
***(*)
Joe Pesk, Abbazia San Giorgio, IGP Terre Siciliane, Italië 2020
Zibibbo, 90 jaar oude stokken, 30 dagen maceratie, 12 maanden rijping, deels rvs, deels kastanjehout, orange wine; fraaie geur, intense aroma’s, rijp en rijk, breed en vullend, prachtige zuren in de finale € 42,90
***
DDeflù, Abbazia San Giorgio, IGP Terre Siciliane, Italië 2022
Zibibbo, 90 jaar oude stokken, laat geoogst, 60 dagen maceratie, 6 maanden rvs, 5 maanden kastanjehout, orange wine; intens, stevig, aromatisch, maaltijdwijn voor de liefhebber (13%) € 35,00
***
Cloè, Abbazia San Giorgio, IGP Terre Siciliane, Italië 2021
Nerello mascalese, 10-14 dagen maceratie, 6 maanden rvs, 6 maanden kastanjehout; lichtrood, vullende geur, intense smaak, pittig, wat minder strak in de afdronk, maaltijdwijn (12,5%) € 26,50
***
Cumparone, Abbazia San Giorgio, IGP Terre Siciliane, Italië 2021
Nerello mascalese, 20 dagen maceratie, rijping in rvs; mooi rood, rustige geuraroma’s, lekker fruit, goede zuren, droge finale, aparte maaltijdwijn met veel lengte (12%) € 28,00
***
Garofalo, Abbazia San Giorgio, IGP Terre Siciliane, Italië 2018
Nero d’avola, alicante bouschet, vinificatie deels rvs, deels kastanjehout; elegante rode kleur, lichte reflex, mooie geuraroma’s, licht aards, evenwichtig (12%) ca. € 28,00
Tanca Nica
Importeur: Zuiver Wijnen
Wijnhuis opgericht in 2016 door Francesco Ferreri en zijn vrouw Nicoletta. Op hun 2,5 hectare grote domein telen ze naast druiven ook oregano en kappertjes. De 12 percelen met druivenstokken (tot ruim 90 jaar oud) staan aangeplant op twee bodemsoorten: soki soki (zand en vulkanisch puimsteen) en, zoals ze het zelf noemen, ’terra forte’: basaltstenen op rode aarde en klei, rijk aan ijzer en aluminium. Francesco studeerde oenologie in Conegliano, Veneto, en deed daarna ervaring op in Veneto, Friuli, Hongarije en Nieuw-Zeeland.
Proefnotities Tanca Nica
***
Kaffefi, Tanca Nica, Vino Bianco, Italië 2022
Catarratto, 40-80 jaar oude stokken, zeer trage persing (24 uur), vinificatie en rijping op rvs, orange wine; fris, fruitig, hoge zuren, goede balans, aangenaam doordrinkbaar € 39,50
***(*)
Soki Soki, Tanca Nica, IGP Terre Siciliane, Italië 2024
Zibibbo, 80 jaar oude stokken, soki soki: bodem van zand en vulkanisch puimsteen, 11 micropercelen separaat gevinifieerd in staal, glasvezel, glazen demijohns en kastanjehouten vaten, maceratie: 1 dag tot 3 weken, rijping in 6 jaar oude vaten en rvs, gebotteld na toevoeging van 15% riserva perpetua (gestart in 2018), orange wine, vin nature; aangeklede geur, intens, associatie met sinaasappel, mooie balans in geur en smaak, goede lengte, levendig en aangenaam (12%) € 42,00
***(*)
Terra Forte, Tanca Nica, IGP Terre Siciliane, Italië 2023
Zibibbo, 92 jaar oude stokken, terra forte: bodem van basaltstenen op klei en fijn rood zand, rendement gemiddeld minder dan 19 hl/ha, orange wine, vin nature; fraaie kleur, toegeplooide geur, aromatisch, breed en evenwichtig, fruit en finesse, veel lengte, smakelijk (13%) € 53,00
****
Yellow Label, Tanca Nica, Vino Bianco, Italië 2022
Zibibbo, 88 jaar oude stokken, diepe laag vulkanisch steen met zand en geel puimsteen, vinificatie in glazen demijohns van 54 liter, orange wine; fijne aroma’s in geur en smaak, fris fruit, mooie zuren, aromatisch en levendig, goede balans, veel lengte (12%) € 56,50
***(*)
Firri Firri, Tanca Nica, Vino Rosso, Italië 2023
85% catarratto, 10% pignatello, 5% inzolia, 50-60 jaar oude stokken, koel perceel op 300 meter hoogte, klassieke eilandblend, vinificatie en rijping op rvs, voor het bottelen geblend met 10% riserva perpetua; zeer elegante kleur, goede spanning en balans, aangenaam € 42,00
Serragghia – Gabrio & Giotto Bini
Importeur: Zuiver Wijnen
In 1993 kocht de Milanese architect Gabrio Bini 5 hectare land op Pantelleria, deels beplant met zeer oude wijnstokken (een perceel van 60 jaar en één van zeker 120/130 jaar oud). Vervolgens nam hij de tijd om vinificatietechnieken onder de knie te krijgen, voordat hij in 2005 zijn eerste wijn produceerde. Bini bezocht ook Georgië, samen met de eigenaar van Triple A, die zijn eerste wijnen in Italië op de markt brachten. Gabrio koos toch voor Spaanse amforen in eerste instantie en begon met zes Spaanse tinajas (dezelfde amforen die Foradori enige jaren daarna gaat gebruiken). Hij wilde geen Georgische qvevri, omdat deze op lagere temperatuur worden gebakken, waardoor het nodig is om de binnenkant met bijenwas te coaten – en dat (effect) wilde hij niet. Later gaat Gabrio over op Italiaanse amforen, te weten TAVA, omdat deze op hogere temperatuur gebakken worden (1250 graden). Hierdoor worden de kruiken harder en is het niet nodig om de binnenkant met bijenwas te coaten, waardoor micro-oxidatie wordt bevorderd en versterkt.
Huidige grootte van de wijngaard: 7 ha. Hoogteligging: 300-500 meter. Bodem: vulkanische, organische (groene) tufsteen. Leeftijd van de wijnstokken: van recente aanplant 10/15 jaar tot entingen met wijnstokken van dan wel 90 jaar tot 150/160 jaar oud. Teelt: volledig natuurlijk, zonder gebruik van chemicaliën, en ook zonder gebruik van koper en zwavel.
Proefnotities Serragghia
****
Bianco, Serragghia, IGP Terre Siciliane, Italië 2023
Zibibbo, 90 jaar oude stokken, maceratie en 20 dagen fermentatie in begraven terra cotta potten (tava), 7 maanden amfoorrijping, orange wine; levendig, spritzig, hoge zuren, veel finesse, goede spanning en bite, voor de liefhebber (12,5%) € 79,50
*****
Héritage, Serragghia, IGP Terre Siciliane, Italië 2023
Zibibbo, gemiddeld 120 jaar oude stokken, maceratie en 20 dagen fermentatie in begraven terracotta potten (tava), gevolgd door 7 maanden amfoorrijping op de schillen, vin nature, orange wine; lichte kleur, intense geur, evenwichtig, verfijnd, diep en intens, mooie zuren en aroma’s, veel lengte ca. € 120,00
*****
Riserva Geneviève, Serragghia, IGP Terre Siciliane, Italië 2023
Zibibbo, 0,3 ha grote wijngaard, zanderige vulkanische bodem, 10 jaar oude stokken, maceratie en 20 dagen spontane fermentatie in begraven terracotta potten (tava), gevolgd door 7 maanden amfoorrijping op de schillen, orange wine, vin nature; evenwichtige geur, ingetogen, rijp en verfijnd, levendig en smaakvol, prachtig smaakpalet, veel lengte (12,5%) € 195,00
*****
Riserva Giotto, Serragghia, IGP Terre Siciliane, Italië 2023
Carignan, 0,5 ha grote wijngaard, arme zanderige vulkanische bodem, rijk aan kalium en sporenelementen, 12 jaar oude stokken, maceratie en spontane fermentatie in terracotta tanks (tava) van 220 liter, gevolgd door 7 maanden amfoorrijping, vin nature, slechts 300 flessen geproduceerd; fraaie kleur, ingetogen geur, veel smaak, duidelijk aards, lichte aroma’s van de druif, goede tannine en zuren die zich op eigen manier presenteren, vrij bescheiden finale € 195,00
*****
Riserva Gabrio, Serragghia, IGP Terre Siciliane, Italië 2023
Pinot noir, 0,6 ha grote wijngaard, zanderige vulkanische bodem, 15 jaar oude stokken, maceratie en spontane fermentatie in begraven terracotta potten (tava), gevolgd door 7 maanden amfoorrijping, vin nature; vrij veel kleur, intense geur, smaakvol, fijne structuur, goede hoge zuren, wat afwijkende tannine, drogende finale € 195,00
